Elk gezinslid heeft een eigen waarheid. Erken dat.

‘Nu ben ik aan de beurt’, ‘ik hoef helemaal niets’, ‘vooruit dan, om de lieve vrede’. Uitspraken die Else-Marie van den Eerenbeemt veel hoort als het gaat om de afwikkeling van nalatenschappen van ouders. Zij vertelt dat 30% van de families ruzie krijgt na het overlijden van ouders. Vaak leidt dat tot een breuk. De reden van ruzie? “Eigenlijk gaat het altijd om verrekening van de liefde”. 

De rol van tradities, de plaats in het gezin, impact over verschillende generaties en ‘liefde, leed en loyaliteit’ – zoals ook de titel is van haar nieuwste boek,  Else-Marie van den Eerenbeemt vertelt er met verve over. Alles over Erven sprak met haar over familiedynamieken rond de afwikkeling van de nalatenschap. Aan de hand van haar decennialange ervaringen als familietherapeut geeft zij een aantal concrete adviezen.

Door Else -Marie van den Eerenbeemt en Marije de Rooij

1. Respecteer ieders eigen waarheid

Elk gezinslid heeft een eigen waarheid over de ouders. Je kunt niet zeggen dat die waarheden niet kloppen. Je móet dat respecteren. Na de dood van ouders komen de waarheden van kinderen naar boven en dat is een van de grootste bronnen van ruzie. De een zegt: ‘vader was een egoïst en had niks voor ons over’ en de ander zegt ‘hoe kom je erbij?’. Het scheelt enorm veel spanning als kinderen dit beseffen, hun eigen waarheid kunnen vertellen en erkennen dat de andere kinderen een andere waarheid kunnen hebben.

2. Wees eerlijk en open

Een enorme valkuil voor ouders is om geheimhouding te vragen aan een kind. ‘Dat horen de anderen wel als het testament geopend wordt.’ Dat kan over de executeursrol gaan, maar ook bijvoorbeeld over de verkoop van het vakantiehuis aan een kind. Dat is een enorme klap voor de anderen en je zadelt dat kind daardoor op met problemen. Je kunt dan beter een brief uitdoen aan alle kinderen: ‘we gaan het familiehuis verkopen, heeft iemand van jullie belangstelling?’ Grote kans dat het bij dezelfde broer of zus uitkomt, maar wel in alle openheid.

Vraag die geheimhouding niet als ouder. En ga als kind ook niet in op zo’n verzoek.

3. Een buitenstaander als executeur kan familieverhoudingen beschermen

Als een conflict al sluimert of als er vaak ruzie was in het gezin, dan vind ik het verstandiger een buitenstaander aan te stellen om niet je gezin uit elkaar te drijven. Doe het niet of benoem eventueel twee kinderen samen. Dat geldt ook als er grote economische verschillen zijn tussen kinderen of als de beoogde executeur het favoriete kind was, dan krijg je wantrouwen. Of als er rivaliteit was tussen de kinderen. Doe het niet! Benoem ook nooit een schoonkind tot executeur, ook niet als het zijn of haar vak is.

Alléén als het een harmonieus gezin is en iedereen op de capaciteiten vertrouwt van bijvoorbeeld een oudste broer of zus én iedereen diegene het gezag toekent, dan kan je die wel benoemen. Ik sprak laatst een familie, waarin iedereen zei: ‘op Mieke leunen we allemaal’. Dan kan Mieke een hele goede executeur zijn, want iedereen ziet haar als de meest rechtvaardige.

4. Wees extra alert na een scheiding

De dood van een ouder roept opnieuw de pijn van verlating van de scheiding op. Die verlatingspijn komt keihard terug. Iemand zei mij: ‘het lijkt wel of mijn ouders weer uit elkaar waren. Alsof ik weer 8 jaar was en iedere avond lag te huilen in bed omdat m’n vader weg was. En nu is hij voorgoed weg.’

Doe het de stiefouder daarom niet aan om deze tot executeur te benoemen. Ook niet als de relatie prima is. De boedelverdeling is voor de langstlevende sowieso al moeilijk, met ‘dat schilderij dat altijd bij mijn vader en moeder hing’. En die puzzel wordt alleen maar ingewikkelder als er verschillende soorten kinderen zijn. Laat dan aan de kinderen zien dat je rechtvaardig bent door een buitenstaander de afwikkeling te laten doen.

5. Bedank de mantelzorger: de gunfactor

Moeder had MS; een van de dochters had haar vijf jaar verzorgd. In de nalatenschap zijn ze allemaal gelijk gerechtigd. Op zich is dat goed, maar het helpt enorm als de anderen tegen die zus zeggen: jij krijgt de sieraden van moeder, of dat ene schilderij. Dat is goud waard: je erkent de zorg en de inspanning, dus je gunt het haar.

Om die erkenning gemeend te kunnen geven, heb je wel nodig dat iedereen elkaars verhaal hoort en de eigen unieke waarheid ziet van de anderen.

6. Met weigeren laat je je ouders niet in de steek 

Als je als kind of als stiefouder benoemd bent tot executeur, heb je de keuze die benoeming niet te aanvaarden. Soms hebben mensen hier op het sterfbed van de ouder nog een belofte over gedaan en voelen ze: ‘ik moet het doen, maar ik weet zeker dat ik een conflict krijg.’ Je mag het weigeren, maar stuur alle broers en zussen dan wel (dezelfde) mail dat je het niet gaat doen, omdat je geen conflict wilt. ‘Het enige dat we nog hebben, is elkaar en dat wil ik niet kwijt.’ Dat is een hele goede reden en daarmee doe je je ouders niet tekort.

7. Probeer iets te doen voor een onterfde broer of zus

Als een broer of zus executeur is en er is een kind onterfd, dan is vaak het resultaat dat je elkaar daarna nooit meer ziet. Dat werkt generaties lang door. De executeursbenoeming kun je dan beter niet aanvaarden. Wat het onterfde kind niet met de ouders heeft kunnen uitvechten, vecht het uit met de broer of zus die executeur is. Dat kan jaren duren en ver gaan. Zo heb ik meegemaakt dat het onterfde kind de banden lek stak van de broer die executeur was. 

In zo’n situatie van een onterfde broer of zus, scheelt het veel als je voor de onterfde broer of zus iets wezenlijks doet en zegt dat het je ook kwetst. Als je het kunt, doe dat. Laat je zus weten dat ze er voor jou nog steeds bij hoort. Dat kan een bedrag zijn, maar ook welkom zijn in het vakantiehuis. Zorg dat je banden niet lek geprikt worden!

8. Accepteer de zondebok

Als er al jaren geen contact is met een kind en hij of zij erft gewoon mee, dan kan je scheve gezichten krijgen vanwege de verrekening van de liefde. Je moet dan als kind toch accepteren dat alle kinderen gelijk zijn voor je ouders. Het is een enorm belangrijk voorbeeld voor de volgende generatie dat je ouders zo genereus zijn: we zijn familie, we schrappen elkaar niet. Dat werkt veel verder door dan het geld.