Financieel misbruik ouderen: geen lege handen na leeggeplunderde erfenis

Elke advocaat heeft wel een zaak die hem of haar in het bijzonder is bijgebleven. Wij vroegen familie- en erfrechtadvocaat Edith Schnackers welke zaak voor haar zo speciaal was. Zij merkt dat het financieel misbruik van ouderen toeneemt en dat de bedragen die daarmee gemoeid zijn steeds groter worden.

Tekst: Alieke Bruins

Ans (82) overlijdt, ontdekken haar erfgenamen dat voor haar dood grote bedragen van haar rekening zijn verdwenen. Ze vragen familie- en erfrechtadvocaat Edith Schnackers te helpen dat geld terug te krijgen. En belanden dan bij de buren van Ans.

Sinds het overlijden van haar man enkele jaren geleden woont Ans alleen. Tijdens hun kinderloze huwelijk regelde haar man alle financiële zaken. Internet, online bankieren; Ans weet er niets van. Ze is dan ook blij als haar buren, met wie ze een prima contact heeft, aanbieden te helpen. Ze halen boodschappen voor Ans en pinnen af en toe ook contant geld voor haar. In goed vertrouwen geeft Ans haar buren soms haar pinpas mee. Ook machtigt ze hen voor haar bankzaken.

Vergeetachtiger

Ans wordt vergeetachtiger. Dat haar buren haar pinpas ook gebruiken voor hun eigen boodschappen, merkt ze niet. En ook niet dat ze allerlei andere aankopen doen, zelfs in het buitenland, die niet voor haar bestemd zijn. Ans krijgt geen bankafschriften meer, ze heeft niets in de gaten.

Meer financieel misbruik van ouderen

Na haar dood ontdekken haar neven en nichten, die erfgenamen zijn, dat er in anderhalf jaar tijd ruim twee ton van haar rekening is verdwenen. Zij kloppen aan bij Edith Schnackers: wat kunnen ze doen om dat geld terug te krijgen?

Edith en haar collega’s hebben in hun werk vaak met financieel ouderenmisbruik te maken. ‘Meer dan de helft van mijn erfrechtzaken gaat hierover’, zegt Edith. Niet alleen het aantal zaken neemt toe, maar ook de daarmee gemoeide bedragen worden steeds groter, constateert zij. ‘Bij Ans ging het om ruim 200.000 euro, maar jaarlijks vordert alleen ons kantoor al miljoenen terug.’ Meestal zijn het familieleden die vermogen uit de nalatenschap weghalen, zo blijkt uit kleinschalig onderzoek. Maar ook (informele) mantelzorgers maken zich er schuldig aan; kennissen bijvoorbeeld en buren, zoals bij Ans.

Geen standaardoplossing 

De wet biedt geen standaardoplossing voor financieel misbruik van ouderen. Om ervoor te zorgen dat erfgenamen niet met lege handen staan, ontwikkelde het kantoor van Edith een systeem waarmee kan worden beoordeeld welk juridisch middel het best kan worden ingezet om geld terug te krijgen uit de nalatenschap. Een vaak gebruikt en effectief middel is de “vernietiging van schenkingen”. Ook in de casus van Ans blijkt dit succesvol. Hoe werkt dit in de praktijk?

‘Gelukkig zijn er allerlei mogelijkheden om ervoor te zorgen dat erfgenamen niet met lege handen staan, als ze ontdekken dat er voor het overlijden vermogen uit de erfenis is verdwenen’

Vernietigde schenking na financieel misbruik van ouderen

Edith maakt eerst een reconstructie van het vermogen van Ans, om erachter te komen wat er precies is gebeurd. ‘We kwamen al snel bij de buren uit. De volgende stap was hen hiermee te confronteren en te vragen om rekening en verantwoording af te leggen. Volgens de buren ging het om schenkingen. Omdat ze zoveel voor Ans hadden gedaan, ‘zou zij het zo hebben gewild.’

Als er bij een schenking geen notariële akte is opgemaakt (wat bij financieel ouderenmisbruik vaak niet gebeurt) en de erfgenaam voldoende feiten heeft waaruit blijkt dat de zogenaamde schenking door misbruik van omstandigheden tot stand is gekomen, moet degene die de schenking zegt te hebben gekregen aantonen dat er geen sprake is van misbruik. Dit staat in de wet.

‘Bij Ans waren die omstandigheden duidelijk’, zegt Edith. ‘Ze was van hoge leeftijd, alleenstaand, had geen kinderen. Ze wist niets van haar financiën, was voor het regelen daarvan afhankelijk van de buren en ging mentaal achteruit. Meer dan genoeg om aan te nemen dat de schenkingen door misbruik tot stand zijn gekomen.’ Edith stuurt dan een sommatiebrief naar de buren, met een beroep op de vernietigbaarheid van de schenkingen. ‘Het geld is daarna meteen teruggestort.’

Vaak is een enkel briefje volgens haar genoeg om het geld terug te krijgen. Maar ook als er een rechter aan te pas moet komen, krijgen erfgenamen vaak gelijk. ‘De Hoge Raad legt de lat voor hen niet hoog.’

Geen lege handen

‘Gelukkig zijn er voor erfgenamen allerlei juridische mogelijkheden om ervoor te zorgen dat ze niet met lege handen staan, als ze ontdekken dat er voor het overlijden vermogen uit de erfenis is verdwenen. Dat ik kan helpen om recht te doen, zodat zij de zaak kunnen afsluiten, geeft mij veel voldoening.’

Omwille van privacy is gebruik gemaakt van een fictieve naam. Het voorbeeld komt uit de praktijk.