Erfenis, dit moet je weten.

Wat is een erfenis, wat is een erfgenaam?
Wie zijn er betrokken bij een erfenis?
Erfenis aanvaarden of verwerpen?
Wie erft wat bij een erfenis?
Hoeveel is de erfenis?
Afwikkeling nalatenschap
Wat betekent onterven?
Erfbelasting
Testament
Advies

De erfenis of de nalatenschap is het geheel van bezittingen en schulden dat de overledene nalaat bij zijn overlijden. Erfgenaam is de persoon die een deel van of de gehele erfenis ontvangt. De erfgenaam erft dus de bezittingen en schulden van de overledene of een gedeelte daarvan.

Bij een erfenis zijn in elk geval de erflater en een of meer erfgenamen betrokken. De erflater is de persoon die overleden is of zal overlijden: degene die een erfenis nalaat. Erfgenamen zijn degenen die de nalatenschap krijgen. 

Naast erfgenamen kunnen er ook legatarissen zijn die iets krijgen uit de erfenis. Legataris is degene die iets krijgt uit een legaat. Met een legaat bepaalt de erflater in een testament of codicil dat iets uit de nalatenschap dat specifiek is omschreven, toekomt aan een bepaalde persoon (de legataris dus). Niet te verwarren met de legitimaris: dat is degene die recht heeft op een legitieme portie (kinderen of soms kleinkinderen).

Verder kunnen er nog personen zijn die een taak krijgen in het testament: de executeur en de bewindvoerder. De executeur heeft als taak het beheer en de afwikkeling van de nalatenschap.

De bewindvoerder wordt aangewezen bij een testamentair bewind. Dat is een beschermingsmaatregel, die door de erflater of schenker verbonden kan worden aan het erfdeel, legaat of de schenking. Hierdoor kan degene die iets ontvangt uit de nalatenschap of de schenking niet zelfstandig beslissen over dat wat hij gekregen heeft. De bewindvoerder kan dat wel.

Bij de meeste nalatenschappen is een notaris nodig voor de verklaring van erfrecht en kunnen nog andere erfrechtprofessionals betrokken zijn.

Een erfenis kun je aanvaarden of verwerpen. Bij aanvaarden zijn er twee keuzes: zuiver aanvaarden of beneficiair aanvaarden. Bij verwerpen geef je aan dat je niets uit de nalatenschap wilt krijgen. Beneficiair aanvaarden of verwerpen gaat via de rechtbank. Zuiver aanvaarden kan met een verklaring, maar kan ook onbewust gebeuren doordat een erfgenaam een handeling doet met iets uit de nalatenschap.

De gevolgen van de keuze zijn verschillend: als je zuiver aanvaardt, krijg je je deel in de bezittingen en de schulden. Je wordt ook aansprakelijk voor schulden met je eigen vermogen. Dat laatste is niet zo bij beneficiair aanvaarden: als de schulden groter zijn dan de bezittingen hoef je de restschulden niet uit je privé-vermogen te betalen. 

Als je verwerpt, krijg je niets, ook geen spullen zonder financiële waarde.

Als er geen testament is, bepaalt de wet wie de erfgenamen zijn. De wet kent groepen van erfgenamen. Als een groep leeg is, komt de volgende groep aan de beurt. De wet bepaalt ook welke delen iemand erft.

Volgens de wet komen eerst de partner en de eigen kinderen aan de beurt. Als die er allebei zijn, dan geldt de ‘wettelijke verdeling’. De langstlevende krijgt dan alles en de kinderen moeten wachten op hun kindsdeel tot de langstlevende is overleden. Dit wordt in het spraakgebruik ook wel vruchtgebruik genoemd, maar is juridische gezien iets anders.

Mocht een eigen kind zijn overleden, gelden de regels van plaatsvervulling. Als er kleinkinderen zijn van dat kind, dan komen zij in de plaats van het vooroverleden kind.

Van een alleenstaande, dus als er geen partner of (klein)kinderen zijn, erven de ouders en de broers en zussen (of hun kinderen als plaatsvervuller). Als ook daar geen familieleden leven, dan erven degenen in groep 3 of groep 4: tantes/ooms, neven/nichten, achterneven/achternichten.

Stiefkinderen erven nooit vanzelf en een partner zonder huwelijk of geregistreerd partnerschap erft ook niet (een samenlevingscontract is niet genoeg!). Om hen als erfgenaam te benoemen is altijd een testament nodig. Halfbroers en halfzussen erven wél volgens de wet, alleen krijgen ze een kleiner deel dan volle broers en zussen.

Ex-echtgenoten en ex-partners erven niet volgens de wet, maar als de scheiding nog niet officieel is, dan erven ze wel. Als je dat niet wilt, is een testament nodig.

Als er een testament is, bepaalt dat wie de erfgenamen zijn. In een testament kunnen ook legaten staan. Iemand die een legaat krijgt is geen erfgenaam, maar krijgt wel iets specifieks uit de erfenis.

Ook kan in een testament een kind (of kleinkind) onterfd worden. Een kind (en in bepaalde gevallen een kleinkind) heeft wel recht op de legitieme portie. Die is – vereenvoudigd gezegd – de helft van het erfdeel volgens de wet. Let wel op dat bepaalde schenkingen meegeteld worden bij het berekenen van de legitieme portie.

Lees hier meer over wie wat erft.

Om te weten hoe groot de erfenis is die u nalaat of juist ontvangt, zijn verschillende elementen van belang. Wat valt er allemaal in de nalatenschap? Wat valt in het vermogen van de overledene: welke spullen en bankrekeningen bijvoorbeeld, maar ook welke schulden?

Als de overledene getrouwd was of een geregistreerd partner had, is ook van belang hoe dat juridisch in elkaar zat: was er een gemeenschap van goederen, waren er huwelijksvoorwaarden? Wat is van de erflater en wat van de langstlevende echtgenoot of partner? Bij een samenlevingscontract kunnen er ook vergoedingsrechten zijn over en weer.

Tot slot de erfbelasting: om te weten hoeveel er onderaan de streep overblijft, moet je ook weten hoeveel belasting er betaald moet worden.

Na het overlijden van de erflater moet de nalatenschap afgewikkeld worden. Wat is die afwikkeling van een nalatenschap precies? De erfgenamen volgen de overledene op in de rechten en plichten. Zij moeten ervoor zorgen dat er een overzicht is van de bezittingen en schulden van de nalatenschap, schulden betaald worden, abonnementen en huur worden opgezegd, belastingaangiftes gedaan worden en de nalatenschap uiteindelijk wordt verdeeld. Ook bij een wettelijke verdeling (waar de langstlevende echtgenoot eerst alles krijgt) is een beperkte afwikkeling nodig.

De erfgenamen moeten samen voor de afwikkeling zorgen. Zij kunnen ook een volmacht geven aan één van hen, of aan een professional (een boedelvolmacht). Als er een executeur is benoemd in het testament, moet de executeur zorgen voor de afwikkeling. Wat hij moet doen is ook afhankelijk van de tekst in het testament.

Wanneer wordt de erfenis dan uitbetaald? In principe is dat bij de verdeling, als de hele nalatenschap is afgewikkeld. Een eerdere gedeeltelijke verdeling is vaak ook mogelijk. De hele afwikkeling duurt snel een tot twee jaar, en soms langer.

Wat is onterven? Wat komt er kijken bij onterven en wat zijn de gevolgen? Hierover bestaan veel misverstanden. Onterven betekent het in een testament verklaren dat een wettelijke erfgenaam geen erfgenaam is. Dit kan uitdrukkelijk of door iemand niet te noemen bij de erfgenamen in het testament. Je kunt dus niet alleen kinderen onterven, maar ook anderen die erfgenaam zouden zijn als er geen testament is. 

Onterven heeft veel impact, voor als het om het onterven van kinderen gaat. Er komt veel meer kijken bij een onterving dan alleen een testament. Er zijn niet alleen juridische gevolgen (iemand is geen erfgenaam, een kind kan een beroep op de legitieme portie doen), maar ook emotionele. Onterven leidt heel vaak tot conflicten binnen de familie, wat generaties lang kan doorwerken. Daarom is het belangrijk om een onterving én alternatieven en de gevolgen daarvan goed door te spreken.

Als een kind (of in bepaalde situaties een kleinkind) onterfd is, heeft het nog wel recht op de legitieme portie. Het kind kan zich neerleggen bij de onterving, maar dat hoeft niet: met een beroep op de legitieme portie kan het nog een bepaald minimum krijgen uit de erfenis. Dit is een vrij ingewikkelde regeling, waar snel onenigheid met de erfgenamen over kan ontstaan.

Wat is erfbelasting? Erfbelasting is een belasting die geheven wordt als de overledene in Nederland woonde. De hoogte van de belasting is afhankelijk van het tarief en van de vrijstelling. Het tarief en de vrijstelling hangen af van de relatie die de overledene had met degene die iets erft (als erfgenaam of via een legaat).

Wanneer moet je aangifte erfbelasting doen? Belangrijk om op te letten na het overlijden van de erflater is dat de aangifte erfbelasting binnen acht maanden gedaan moet worden. Meestal stuurt de Belastingdienst een aangiftebrief als er aangifte gedaan moet worden, maar niet altijd. Als de erfenis groter is dan de vrijstellingen, zijn de erfgenamen (of de executeur als die er is) alsnog verplicht aangifte te doen!

Wanneer je erfbelasting moet betalen hangt dus af van de hoogte van de erfenis en van de (familie)relatie en van de vraag wanneer de aanslag ontvangen wordt. Dat kan lang duren en de kosten van heffingsrente kunnen dan oplopen. Een voorlopige aanslag vragen kan dan helpen.

Wat is een testament? Een testament is een akte, opgesteld door een notaris, waarin iemand zijn uiterste wil vastlegt: wat hij wil dat er na zijn dood gebeurt, bijvoorbeeld met zijn vermogen, uitvaart of voogdij. 

Alles wat je moet weten over een testament is hier te vinden: wat kan je bepalen in een testament, wanneer is een testament nodig en tips voor een ruziebestendig testament.

Ook krijgen we vaak de vraag wanneer een testament geopend wordt of voorgelezen. Dit gaat niet automatisch: de mogelijke erfgenamen moeten zelf contact opnemen met een notaris.

Als u vragen heeft over een van deze onderwerpen, dan kunt u veel informatie vinden op deze website. Als u nog een vraag heeft, stelt u deze dan via onderstaand formulier. We kunnen u ook graag adviseren welke specialist u nodig heeft voor uw vraagstuk. Vult u dan de keuzehulp in?

Een erfenis achterlaten aan een goed doel. Hoe doe je dat?
Hoe zit het met de internationale aspecten bij een erfenis?
Erfrecht & scheiding, onderneming of onterving. Wat moet ik doen?
Een van mijn kinderen is al overleden. Zijn zijn/haar kinderen (mijn kleinkinderen) later mijn erfgenaam?
Erft mijn ex?
Een familielid is overleden. Wie is erfgenaam?
Wat is de erfenis?
Wat zijn de kosten voor het laten opmaken van een testament?
Hoe lang duurt de afwikkeling van een nalatenschap?
Wie zijn de erfgenamen bij het overlijden van een alleenstaande?
Wanneer wordt een erfenis uitbetaald?
Wie zijn de erfgenamen bij het overlijden van een broer of zus?
Kunnen stiefkinderen aanspraak maken op de erfenis?
Wie erft als mijn kinderen verwerpen?
Wanneer wordt een testament voorgelezen of geopend?