• Magazine bestellen
  • Over ons
  • Checklists
  • Veelgestelde vragen
  • Aansluiten
  • Contact
Alles over erven
  • Home
  • Erfenis
  • Erfbelasting
  • Mediation
  • Familie
  • Specialisten
  • Keuzehulp
  • Goede doelen
  • Artikelen
  • Menu
  • Home
  • Erfenis
  • Erfbelasting
  • Familie
  • Mediation
  • Specialisten
  • Keuzehulp
  • Goede doelen
  • Artikelen
  • Magazine bestellen
  • Over ons
  • Checklists
  • Veelgestelde vragen
  • Aansluiten
  • Contact

Afwikkeling van de nalatenschap

  • Allesovererven.nl
  • Erfenis
  • Afwikkeling van de nalatenschap

Leestijd: 8 minuten

Weet u welke specialist u nodig heeft?

Keuzehulp

Kort samengevat

  • Veel rond de uitvaart kunt u zelf doen, maar let op dat u niet onbewust erfgenaam van veel schulden wordt.
  • Via een notaris kunt u na het overlijden opvragen of er een testament is en wie de erfgenamen zijn.
  • Een verklaring van erfrecht is vaak nodig voor de afwikkeling; de notaris kan deze opmaken.
  • Als erfgenaam kunt u een erfenis aanvaarden, verwerpen of beneficiair aanvaarden.
  • Een executeur kan benoemd zijn om de uitvaart te regelen, de nalatenschap te beheren of om deze ook af te wikkelen.
  • Als er geen wettelijke verdeling is en wel meerdere erfgenamen, dan moet de nalatenschap verdeeld worden.
  • De notaris kan betrokken zijn bij onderdelen of de hele afwikkeling.

Ga snel naar:

Na overlijden
Is er een executeur?
Verklaring van erfrecht
Praktisch gaat het vaak als volgt
Afwikkeling erfenis bij wettelijke verdeling
Verdeling van de nalatenschap
Is een eerdere uitbetaling van een deel van de erfenis mogelijk?
Tijdsverloop verdeling
Belastingaangifte
Afwikkeling van een (mogelijke) negatieve nalatenschap
Rol van de notaris of professionele executeur
Meer vragen? Advies?

Na overlijden

Of het nu onverwacht is of niet helemaal, op het moment dat uw echtgenoot, echtgenote, ouder of andere naaste is overleden, komt er naast alle emoties ook een heleboel regelwerk op u af. Voor de korte én voor de langere termijn.

Naast het regelen van de uitvaart en alle “dagelijkse dingen”, moet ook de afwikkeling van de nalatenschap of erfenis geregeld worden.

De regelzaken rond de begrafenis kunt u vaak zelf doen, maar let hier wel bij op. Als de overledene misschien schulden had, kunt u beter geen acties ondernemen die u tot erfgenaam maken zonder dat u weet wat de gevolgen zijn. Wees daar dus voorzichtig mee.

Voorbeeld

Duur etentje

Twee broers en een zus hadden de kamer van moeder leeggeruimd in het verzorgingshuis en netjes achtergelaten. Dat was op verzoek van het verzorgingshuis al heel snel na het overlijden gebeurd. De kinderen hadden zich nog geen tijd gegund om het testament op te vragen en te onderzoeken hoe moeders nalatenschap ervoor stond.
Aan het eind van de grote opruimdag gingen de kinderen nog samen een hapje eten. De zus die vaker boodschappen voor moeder deed, opperde om de rekening te betalen met moeders betaalpas. Zo gezegd, zo gedaan. Na verloop van tijd bleek dat moeders nalatenschap negatief was: de schulden waren groter dan de bezittingen. De kinderen wilden de nalatenschap daarom verwerpen. Nee, zei de rechter: dat kan niet meer. Door de kamer van moeder te ontruimen en door het etentje van haar rekening te betalen, hadden de kinderen de nalatenschap aanvaard. Met alle consequenties van dien.

Onze specialisten

Weet u al welk type specialist u nodig heeft? Vind ze gemakkelijk via ons overzicht.

Hans Blikslager
Marianne van der Laak

Is er een executeur?

Als de overledene een testament heeft gemaakt, staat daarin vaak vermeld wie de ‘executeur’ is. De executeur kan benoemd zijn om alleen de uitvaart te organiseren, de hele nalatenschap af te wikkelen of enkele taken op zich te nemen. Zie daarover deze pagina.

Is er geen testament, dan is het handig als de erfgenamen in onderling overleg afspreken wie namens hen allen de nalatenschap afwikkelt; diegene krijgt dan een volmacht van de rest. Dat is uit praktisch oogpunt: anders moet hij of zij voor elke handeling eerst apart toestemming van de andere erfgenamen vragen óf alle erfgenamen moeten voor iedere handeling, hoe klein ook, met zijn allen besluiten en ondertekenen.

Verklaring van erfrecht

De notaris maakt op verzoek een verklaring van erfrecht op, waarin staat wie de overledene is, wie zijn erfgenamen zijn (en of dat op grond van een testament is of op grond van de wet) en wie de executeur is en namens de erfgenamen de nalatenschap af moet wikkelen.

Deze verklaring van erfrecht hebt u nodig voor diverse instanties, soms het origineel, soms in kopie. Maak dus een aantal kopieën. De bank bijvoorbeeld wil weten wie er bevoegd is om geld van de rekening op te nemen: u hebt daarvoor een verklaring van erfrecht nodig. In sommige gevallen is een zogenaamde bankverklaring ook voldoende voor de bank.

Verklaring van erfrecht

Een verklaring van erfrecht is een notariële akte waarin staat wie de overledene is en wie zijn of haar erfgenamen zijn. Ook kan de executeur erin vermeld zijn als degene die de nalatenschap mag afwikkelen.

Tip: U heeft in veel gevallen een Verklaring van Erfrecht nodig. Een notaris kan deze opstellen. Maak een aantal kopieën van deze verklaring.

Praktisch gaat het vaak als volgt

  1. A is overleden. Eén of meer naasten nemen het voortouw om duidelijk te krijgen wie de erfgenamen zijn. Ze gaan naar de notaris en vragen hem uit te zoeken of er een testament is.
  2. De notaris zoekt het volgende uit:
  • Als er een testament is: wat staat daarin? 
    • Erfgenamen, belangrijke wensen over de uitvaart, wie regelt de uitvaart?
    • Wie wikkelt de hele nalatenschap af?
  • Is er geen testament? 
    • Wie zijn de erfgenamen volgens de wet?
  1. De notaris stelt vast wie de erfgenamen van A zijn en stuurt de erfgenamen een kopie van het testament (als dat er is) en een zogenaamde ‘boedelvolmacht’.
  • In de boedelvolmacht geven de erfgenamen één van hen (soms twee, of een ander, niet-erfgenaam) de volmacht om namens de andere erfgenamen te handelen bij het afwikkelen van de nalatenschap.
  1. De notaris legt ook uit dat het naast het aanvaarden van de erfenis mogelijk is om de erfenis te verwerpen of te aanvaarden ‘onder het voorrecht van boedelbeschrijving’ (dit heet ook ‘beneficiaire aanvaarding’).
  • Erfenis aanvaarden
    Het aanvaarden van de nalatenschap betekent dat de erfgenaam de erfenis accepteert, met bezittingen en schulden. Dit wordt ook zuivere aanvaarding genoemd. Als de bezittingen uit de nalatenschap niet voldoende zijn om de schulden te betalen, moet de erfgenaam het restant van de schulden uit zijn privévermogen betalen.
  • Erfenis verwerpen
    Als een erfgenaam verwerpt, accepteert hij de erfenis niet. Verwerping heeft terugwerkende kracht: hij wordt geacht nooit erfgenaam te zijn geweest.
  • Beneficiair aanvaarden
    De erfenis beneficiair aanvaarden betekent: het aanvaarden van de erfenis, voor zover er bezittingen tegenover de schulden staan. Als het saldo van de nalatenschap positief blijkt te zijn, houdt de erfgenaam iets over aan de erfenis. Is de nalatenschap per saldo negatief, dan is hij – na betaling van de schulden uit de bezittingen – niet aansprakelijk met zijn privévermogen voor de resterende schulden. Bij beneficiaire aanvaarding geldt de wettelijke vereffeningsprocedure. Lees hier meer over de vereffening.

 

  1. Als duidelijk is welke erfgenamen de nalatenschap aanvaard hebben (beneficiair of zuiver), stelt de notaris de verklaring van erfrecht op. In de verklaring van erfrecht staat vermeld wie de overledene is en wie zijn erfgenamen zijn. Ook wordt hierin vermeld wie eventueel executeurs of vereffenaars van de nalatenschap zijn, en wat hun bevoegdheden zijn. De notaris stuurt deze naar de gevolmachtigde of naar de executeur. Deze persoon kan nu aan het werk om de nalatenschap af te gaan wikkelen.

 

  1. De persoon die in het testament is aangewezen als executeur moet zijn benoeming nog wel aanvaarden (of niet, als deze dat niet wil of kan). Dit kan uiteraard pas plaatsvinden na het overlijden. De notaris legt deze aanvaarding vast in een verklaring van executele of in de verklaring van erfrecht, zodat de executeur als dat nodig is zijn bevoegdheid kan aantonen.

Afwikkeling erfenis bij wettelijke verdeling

Was de overledene getrouwd en had hij of zij kinderen? Dan is er vaak sprake van een wettelijke verdeling. Dat houdt in dat de langstlevende echtgenoot alles erft, en dat de kinderen een vordering ontvangen ter grootte van hun erfdeel. Lees hier meer over de wettelijke verdeling.

Bij de wettelijke verdeling krijgt de langstlevende echtgenoot volgens de wet vanzelf de gehele nalatenschap: alle bezittingen en schulden van de echtgenoot die is overleden. Als de langstlevende echtgenoot de wettelijke verdeling accepteert (en dus niet ongedaan maakt of de nalatenschap verwerpt), ontstaat er geen ‘onverdeeldheid’. De nalatenschap hoeft dan niet verdeeld te worden. In die zin kan de term ‘wettelijke verdeling’ dus verwarrend werken!

De kinderen krijgen een vordering op de langstlevende ouder. Om later geen onduidelijkheid te krijgen over de hoogte van de vordering, is het verstandig kort na het overlijden een boedelbeschrijving te maken: een overzicht van alle bezittingen en schulden van de overledene. Oók als er sprake is van de afwikkeling van een eenvoudige erfenis en een ‘doorsnee’ gezinssituatie! Dit voorkomt op termijn gedoe – binnen de familie als de familiesituatie toch verandert en met de belastingdienst bij de aangifte over het overlijden van de langstlevende ouder.

De langstlevende is aansprakelijk voor alle schulden van de nalatenschap. Dit betekent dat als vader eerst overlijdt, moeder al zijn schulden moet betalen. Schuldeisers van de nalatenschap kunnen haar dus aanspreken. Mochten zij bij een kind aankloppen voor betaling van de schuld, dan kan het kind de schuldeiser naar moeder verwijzen. Als het kind toch zelf betaalt, dan kan hij het bedrag bij moeder opeisen. De schulden worden wel meegerekend bij het bepalen van het bedrag van de vordering van de kinderen.

Verdeling van de nalatenschap

Als er geen sprake is van een wettelijke verdeling en er is meer dan één erfgenaam, dan ontstaat er een ‘onverdeeldheid’: een gemeenschappelijk vermogen. Deze moet onder de erfgenamen verdeeld worden.

Met de verdeling kan begonnen worden als duidelijk is waar de nalatenschap uit bestaat, wie de erfgenamen zijn en voor welk gedeelte en als de schulden betaald zijn. Ook moeten de erfgenamen het eens zijn over de verdeling zelf: wie krijgt wat uit de nalatenschap. Mocht dat niet zo zijn, dan kan de rechter bepalen hoe de nalatenschap verdeeld wordt.

Iedere erfgenaam krijgt zijn of haar deel van de nalatenschap. De verdeling bestaat uit twee onderdelen:

  1. De vaststelling door de erfgenamen gezamenlijk wie precies wat krijgt uit de nalatenschap.
  2. De officiële overdracht van de goederen aan de betreffende erfgenaam.

De vaststelling van de verdeling is dus de afspraak tussen de erfgenamen over wat naar wie gaat, ter waarde van het erfdeel van iedere erfgenaam. Dat kan precies voor de waarde van het erfdeel zijn, of er kan meer of minder worden toebedeeld. Dat heet overbedeling of onderbedeling. In dat geval ontstaan er vorderingen tussen de erfgenamen: de ene erfgenaam is een geldbedrag aan de ander schuldig.

Voorbeeld

Rekenvoorbeeld verdeling nalatenschap

De nalatenschap is in totaal netto 230.000 euro. Het ene kind krijgt de auto (waard 20.000) en een geldbedrag van 95.000; het andere kind krijgt de boot (waard 30.000) en een geldbedrag van 85.000. Ieder heeft zo 115.000 gekregen, bestaande uit verschillende elementen.
Een ander voorbeeld: de nalatenschap is in totaal netto 500.000. Het huis (waard 300.000) gaat naar erfgenaam X, die er zelf wil gaan wonen. De andere erfgenaam (Y) krijgt de 200.000 op de bankrekening, en heeft een vordering op X van 50.000. Ieder heeft zo uiteindelijk zijn erfdeel van 250.000.

In sommige gevallen stelt de wet eisen aan de vorm van de verdeling, bijvoorbeeld als er minderjarige of onder curatele gestelde erfgenamen zijn.

Toedeling

De overdracht aan de erfgenamen wordt ook toedeling genoemd. Na het overlijden gaat de eigendomsoverdracht van de overledene naar de erfgenamen gezamenlijk automatisch, op basis van de wet, door de aanvaarding. Voor de verdeling tussen de verschillende erfgenamen zijn wel handelingen nodig. Toedeling gebeurt door overdracht van de goederen. Dat kan doordat het fysieke bezit overgaat (de spullen worden meegenomen naar huis), of bijvoorbeeld door een bankoverschrijving of een notariële leveringsakte als het om onroerend goed gaat.

Vóór deze overdracht zijn de erfgenamen gezamenlijk eigenaar. Na deze overdracht is alleen de erfgenaam die het goed krijgt de eigenaar.

Is een eerdere uitbetaling van een deel van de erfenis mogelijk?

Het is ook mogelijk de nalatenschap in stappen te verdelen. Als het huis nog niet verkocht is en daar mogelijk meer tijd overheen zal gaan, kan het verstandig zijn alvast een gedeelte van de nalatenschap te verdelen, bijvoorbeeld een deel van de inboedel en van de bankrekeningen. Dit heet een partiële verdeling.

Een partiële verdeling is een gedeeltelijke verdeling van de nalatenschap tussen de erfgenamen. Dit kan in sommige situaties gedaan worden. Belangrijk daarbij is dat eventueel resterende schulden van de boedel zeker nog voldaan kunnen worden na deze tussentijdse verdeling.

Legaten worden trouwens meestal eerder uitgekeerd. Dit is ook afhankelijk van wat de erflater daarover bepaald heeft in zijn of haar testament.

Afwikkeling erfenis duurt lang

‘Mijn vader is vorig jaar overleden. Alle rekeningen zijn betaald, het huis is verkocht en de erfbelasting is geregeld. Nu wil mijn broer, die gevolmachtigde is namens de erfgenamen, nog een half jaar lang veel geld op de ervenrekening laten staan ‘voor het geval dat’. Is dit toegestaan? Wij zijn klaar met alle gedoe en willen er wel een keer vanaf.’

Deze vraag ontvingen wij van een bezoeker aan onze website.

Het is wel gebruikelijk dat met enige reserve rekening gehouden wordt, vooral als er nog daadwerkelijk onzekerheden zijn. Hoeveel redelijk is om in reserve te houden, hangt van verschillende factoren af. Zijn er nog onzekerheden? Is de erfbelasting ook al betaald en is het huis overgedragen? Zijn alle schulden bekend en voldaan?

Dat wat er nog op de rekening zou blijven staan, moet in verhouding staan tot de onzekere bedragen die eventueel nog te betalen zijn. En de erfgenamen moeten het hierover eens zijn. Als er bijvoorbeeld nog 5.000 euro op de rekening moet blijven staan voor bepaalde onzekerheden, dan kan de rest alvast worden verdeeld. Dat heet dan een partiële verdeling.

Tijdsverloop verdeling

Het duurt vaak behoorlijk lang voordat een nalatenschap verdeeld kan worden. Als het een redelijk eenvoudige erfenis is, gaat er al snel een jaar voorbij tot de erfenis verdeeld kan worden. Bij ingewikkelde nalatenschappen kunnen er ook meerdere jaren overheen gaan.

In de tussentijd kan er natuurlijk van alles gebeuren in de nalatenschap (de ‘boedel’). Spullen worden verkocht, waarderingen kunnen veranderen. Dat wat verdeeld wordt, zijn de bezittingen die nog aanwezig zijn op het moment van de verdeling. Ook schulden die nog openstaan ten tijde van de verdeling worden in de verdeling meegenomen.

Complicerende factoren, die zorgen voor een langere afwikkeling, zijn onder meer:

  • Onenigheid tussen de erfgenamen of andere naasten. Bijvoorbeeld door onduidelijkheid door het ontbreken van een testament of juist een onduidelijk testament. Of door emoties over keuzes van de overledene.
  • Een ingewikkelde samenstelling van de nalatenschap, bijvoorbeeld doordat er een onderneming in valt.
  • Internationale aspecten aan de nalatenschap, zoals erfgenamen of vermogensbestanddelen buiten Nederland, of een andere nationaliteit van de overledene.
  • Een huis dat nog niet verkocht is.
  • Andere erfgenamen dan verwacht.

In zulke situaties kan het verstandig zijn een notaris of een executeur in te schakelen om de afwikkeling te begeleiden, of een nalatenschapsmediator om een oplossing te vinden voor onenigheid of juist om escalatie daarvan te voorkomen.

Belastingaangifte

Als deel van de afwikkeling van de nalatenschap moet er ook belastingaangifte gedaan worden:

  • Inkomstenbelasting: voor het gedeelte van het jaar waarin de erflater (de overledene) nog leefde
  • Erfbelasting

De aangifte erfbelasting moet binnen 8 maanden na het overlijden gebeuren. Meestal stuurt de Belastingdienst hier een bericht over. Het kan verstandig zijn advies te vragen over de aangifte erfbelasting. Dat kan bij een notaris, een professioneel executeur en estate planners of (andere) fiscalisten die goed op de hoogte zijn van de Erf- en schenkbelasting.

De hoogte van de nalatenschap is niet altijd duidelijk binnen 8 maanden na het overlijden. In dat geval kunt u uitstel van de aangifte aanvragen. Let wel op de belastingrente die de belastingdienst rekent. Een voorlopige aanslag vragen kan veel geld schelen!

Afwikkeling van een (mogelijke) negatieve nalatenschap

Een (mogelijk) negatieve nalatenschap moet ook worden afgewikkeld. Dit wordt ‘vereffening’ genoemd en de wet geeft aan op welke manier dat moet gebeuren. Het gaat er namelijk om dat de schuldeisers van de nalatenschap op een geordende manier worden voldaan én voorgaan op de erfgenamen. Als er voldoende middelen beschikbaar zijn in de nalatenschap, worden dus eerst de schuldeisers volgens bepaalde wettelijke regels afbetaald. Blijft er nog vermogen over, dan is dat voor de erfgenamen en kunnen zij dat onderling verdelen.

Rol van de notaris of professionele executeur

U hebt de notaris nodig om te weten of wie de erfgenamen zijn, of er een testament is en wat daarin vermeld staat. Als u de notaris verder inschakelt, helpt hij u ook met het opmaken van een verklaring van erfrecht en/of een verklaring van executele en eventuele andere documenten die nodig zijn, zoals een boedelvolmacht en een boedelbeschrijving. 

Als het niet goed loopt in de familie, kunt u de notaris ook vragen een of meer gesprekken te leiden om samen verder te kunnen, zowel emotioneel als in de zakelijke onderwerpen. Afhankelijk van de kwesties die spelen, kan de notaris zulke gesprekken zelf begeleiden, of is het inschakelen van een nalatenschapsmediator verstandig.

Als boedelnotaris kan de notaris intensief betrokken zijn bij de afwikkeling van de nalatenschap. De executeur of de erfgenamen kunnen namelijk een boedelnotaris aanwijzen: dat is dan de notaris die betrokken is bij de afwikkeling van de nalatenschap. Hij inventariseert de bezittingen en de schulden. Deze notaris laat zich in het boedelregister inschrijven, zodat daarover geen misverstand ontstaan. Er kan dan ook geen andere boedelnotaris aangewezen worden, bijvoorbeeld door andere erfgenamen.

Meer vragen? Advies?

Een notaris kan zorgen voor een verklaring van erfrecht, een verklaring van executele of het notarieel vastleggen van de verdeling.

Voor verdere hulp bij de afwikkeling van een erfenis – voor het geheel of voor een gedeelte – kunt u terecht bij een professioneel executeur (dat kan een notaris zijn of een andere erf-professional, voor beiden met een specialisatie als executeur).

In het geval van een (mogelijk) negatieve nalatenschap en/of beneficiaire aanvaarding moet in bepaalde gevallen een vereffeningsprocedure gevolgd worden. Hiervoor kunt u een vereffenaar inschakelen.

Bij ruzie rond de afwikkeling van een nalatenschap, of een dreigend conflict daarover, kan een nalatenschapsmediator mogelijk hulp bieden. Hij of zij zal de erfgenamen en eventueel andere betrokkenen begeleiden samen een oplossing te vinden.

Zie ook de checklist na overlijden voor aandachtspunten bij het afwikkelen van een nalatenschap.

Gebruik onze keuzehulp

Beantwoord een aantal vragen om er achter te komen welke specialist u nodig heeft in uw traject.

Dit duurt ongeveer 3 minuten.

Keuzehulp
Kim Cremers
Matthijs Bierman
Robert Molleman
Janien Zomer

Auteur Marije de Rooij-Stevenhaagen

Marije de Rooij is familie-adviseur en mediator. Als mediator richt zij zich op uiteenlopende familiezaken, waaronder kwesties rond nalatenschappen en familiebedrijven. Ook begeleidt zij gesprekken tussen familieleden die voor een ingewikkelde juridische of zakelijke kwestie staan en juist een conflict willen voorkomen.

Profiel bekijken

Erfrecht artikelen

Meer artikelen
Nieuws

EenVandaag NPO Radio1: steeds meer ruzies over erfenissen

In Nederland neemt het aantal conflicten rondom erfenissen de laatste jaren sterk toe. Dit komt door een combinatie van [...]

Nieuws

Het Familiediner: “Een ex-moeder bestaat niet”

Al 25 jaar probeert het programma Het Familiediner familieruzies op te lossen — soms met succes, soms niet. Maar wat [...]

Nieuws

De Telegraaf: de wrange nalatenschap van de dood

Erfenissen in samengestelde gezinnen leiden vaak tot conflicten. Nalatenschapsmediation kan helpen om ruzies te voorkomen [...]

Veelgestelde vragen

Hoe kan ik mijn legitieme portie opeisen? Hoe weet ik of er een testament is? Kan ik een schenking door mijn vader voorkomen? Kan ik mijn kind onterven? Krijg ik iets uit de erfenis van mijn overleden broer? Mag ik een andere rente op de schuld aan mijn kinderen afspreken? Op welke informatie heeft een legitimaris recht? Vruchtgebruik: wie moet de erfbelasting betalen? Wanneer wordt een erfenis uitbetaald? Wanneer wordt een testament voorgelezen of geopend? Wat gebeurt er als ik de erfenis van mijn moeder verwerp? Wat is een codicil? Wat is een erflater? Wat zijn de kosten voor het laten opmaken van een testament? Wel of geen erfgenaam zijn Welke rente geldt over de legitieme portie? Wie erft als mijn kinderen verwerpen? Wie zijn de erfgenamen bij het overlijden van een alleenstaande? Wie zijn de erfgenamen bij het overlijden van een broer of zus?

Direct naar

  • Magazine bestellen
  • Home
  • Erfenis
  • Erfrecht
  • Estate planning
  • Mediation
  • Specialisten
  • Wie heb ik nodig?
  • Artikelen
  • Over ons
  • Veelgestelde vragen
  • Kennisbank
  • Aansluiten
  • Contact
  • Copyright
  • Privacyverklaring
  • Disclaimer

Neem contact met ons op

Laat hieronder uw bericht achter en wij mailen u terug.

"*" geeft vereiste velden aan

Toestemming*
Alles over erven - Copyright 2025
Scroll naar bovenzijde

Laat een bericht achter.

  • Hidden

Laat ons u terug bellen.

  • Hidden