Wat is een executeur?

Hoe benoem je een executeur?
Wat doet een executeur?
Wie benoem je als executeur?
Als er geen executeur benoemd is
Wat zijn de kosten van een executeur?
Meer vragen? Advies? 

De executeur of executeur testamentair is degene die na een overlijden de afwikkeling van de nalatenschap regelt namens de erfgenamen. Want zodra er iemand is overleden, is er werk aan de winkel. De uitvaart moet geregeld worden. Daarnaast moeten er rekeningen betaald worden, abonnementen opgezegd, spullen verkocht, bankrekeningen opgeheven, het huis leeggeruimd. En als het nodig is om schulden van de nalatenschap (bijvoorbeeld erfbelasting of een lening) te kunnen betalen, mag een executeur ook op eigen houtje goederen van de overledene verkopen (dat wil zeggen: de executeur met de bevoegdheid daarvoor, meer daarover hieronder).

Om ervoor te zorgen dat de juiste persoon de afwikkeling van de nalatenschap regelt, kun je een executeur aanwijzen. Wie executeur moet worden van de nalatenschap, legt je vast in een testament. Hiervoor moet u op tijd naar de notaris. U kunt in uw testament meteen bepalen hoever de bevoegdheden van de door u benoemde executeur zullen strekken.

Onder het oude recht was het ook mogelijk een executeur te benoemen in een codicil. Dat is nu niet meer het geval. Een benoeming in een codicil is ongeldig (behalve als dit vóór 2003 is gemaakt).

De executeur wikkelt de nalatenschap af. Zijn of haar taken zijn afhankelijk van de bevoegdheden die aan hem zijn toegekend. Door de verschillende bevoegdheden die je aan de executeur kunt toekennen, zijn er in de praktijk drie soorten executeurs:

• De uitvaart-executeur: hij mag alleen de uitvaart verzorgen (hij heeft geen beheer over de nalatenschap).
• De beheers-executeur: deze executeur beheert de nalatenschap en maakt deze klaar voor de verdeling. Hij moet dit wel doen in overleg met de erfgenamen.
• De executeur-afwikkelingsbewindvoerder: dan de deze executeur kunnen – naast het beheer – de meest vergaande bevoegdheden worden gegeven, zodat hij de nalatenschap zelfstandig kan verdelen of goederen kan verkopen.

De term executeur-testamentair wordt overigens ook nog vaak gebruikt; dit is een term uit het oude erfrecht. In de verdere tekst gaat het meestal over de executeur met beheer (2 of 3).

De executeur vertegenwoordigt de erfgenamen. Zij krijgen na de verdeling wel hun erfdeel, maar zijn zelf niet bevoegd om de nalatenschap te beheren of af te wikkelen – allemaal afhankelijk van wat er precies in het testament van de overledene is bepaald.

De wet kent de executeur bepaalde bevoegdheden toe en legt hem ook verplichtingen op. Eén van de eerste taken van de executeur is het maken van de boedelbeschrijving. Dit is een overzicht van de goederen en schulden op het moment van overlijden. Deze moet hij ‘met bekwame spoed’ maken, dus niet te lang na het overlijden. Hierin moet in ieder geval een voorlopig overzicht van schulden worden opgenomen.

Het beheer van de nalatenschap is een kerntaak. Dat kan bijvoorbeeld gaan over de woning in de nalatenschap: zorgen dat de waterleiding niet bevriest en dat het huis onderhouden wordt zolang het niet verkocht is. Of zorgen dat het bedrijf van de overledene door blijft draaien totdat de overname of opvolging door een erfgenaam geregeld is. Bij een aandelenportefeuille hoort ook het verkopen van effecten om koersrisico’s te beperken bij het beheer. En verder: het betalen van de schulden van de nalatenschap die door het overlijden of tijdens het beheer betaald moeten worden; bijvoorbeeld de energienota of de begrafeniskosten.

De uitgebreide informatieplicht die de executeur heeft ten opzichte van de erfgenamen is ook heel belangrijk. De wet spreekt van ‘alle gewenste inlichtingen’ die hij aan de erfgenamen moet geven. Zo blijven de erfgenamen goed op de hoogte van de manier waarop de executeur zijn taak uitoefent en wat hij allemaal doet.

Als de taak van de executeur is beëindigd, moet hij rekening en verantwoording afleggen aan degene die na hem het beheer overneemt, bijvoorbeeld de erfgenamen.

De executeur kan een familielid zijn, of een deskundige derde. Het is een verantwoordelijkheid met veel bevoegdheden, en daarom is het belangrijk dat de executeur dit ook aan kan.

Om problemen in de familie te voorkomen benoemen steeds meer mensen geen familielid, maar een deskundige, onafhankelijke derde tot executeur. Omdat deze persoon deskundig en ervaren is in het afwikkelen van een nalatenschap en er niet emotioneel bij betrokken is, komt dat een prettige afwikkeling ten goede.

Het komt voor dat iemand overlijdt, maar geen executeur benoemd heeft. Of hij heeft wel een executeur benoemd in zijn testament, maar die executeur kan zijn taak niet (meer) uitvoeren, bijvoorbeeld omdat hij al eerder is overleden en de erflater geen andere executeur heeft benoemd.

In dat geval kan er alsnog iemand worden aangewezen om de zaken te regelen. De meest voorkomende manier is dat de erfgenamen een volmacht geven aan de persoon die de nalatenschap af gaat wikkelen. Deze persoon is geen executeur, maar krijgt wel verschillende bevoegdheden om de nalatenschap af te wikkelen. Deze bevoegdheden worden in de volmacht vastgelegd. Dit is ook de snelste manier, en de gevolmachtigde kan dan direct aan de slag.

Als de erfgenamen het er samen niet over eens kunnen worden wie tot gevolmachtigde benoemd moet worden, of geen volmacht willen geven, moeten er andere (juridische) stappen genomen worden. Dit kost vaak veel tijd en energie en brengt extra kosten met zich mee. In deze situatie kunt u zich ook wenden tot een nalatenschapsmediator, die de erfgenamen helpt om er samen uit te komen, zodat het afwikkelen van de nalatenschap geen langdurige en kostbare kwestie wordt.

De executeur mag een beloning ontvangen voor zijn werkzaamheden. Dit is echter geen verplichting. De wet regelt dat de beloning één procent is van de waarde van het vermogen van de erflater op zijn sterfdag. Dit geldt als de erflater niets anders heeft bepaald.

De erflater kan dus anders bepalen, bijvoorbeeld dat de executeur geen loon krijgt toegekend of dat – als de executeur een professional is – wordt gewerkt op basis van uurloon.

Een notaris kan u adviseren over het aanwijzen van een executeur in uw testament. Ook kan hij of zij adviseren of het verstandig is een professionele executeur te benoemen, of de executele over te dragen aan een professionele executeur.

U kunt een erfrecht-advocaat inschakelen als u de executeur in een nalatenschap waar u bij betrokken bent wilt laten ontslaan door de rechter. Ook kan een advocaat u bijstaan om de rechter te verzoeken een vereffenaar aan te wijzen.