Wat is een legaat?

Wat is een legaat?
Legaat erfenis
Overdracht
Wat zijn de kosten voor het aanvaarden van een legaat?
Kan je een legaat weigeren?
Meer vragen? Advies?

Een legaat is een bepaling die een erflater in zijn of haar testament kan opnemen. Met het legaat wil de erflater ervoor zorgen dat een bepaalde bezitting bij een specifieke persoon terecht komt. Voor een beperkt soort spullen kan een legaat ook in een codicil worden opgenomen.

Degene die een legaat krijgt, wordt de legataris genoemd. Dat is dus iets anders dan erfgenaam. De erfgenaam krijgt een gedeelte van de erfenis en volgt de overledene op in zijn bezittingen en schulden. De legataris krijgt alleen het legaat. Om precies te zijn: de legataris krijgt een vordering op een of meer erfgenamen. Hij is dus schuldeiser van de nalatenschap.

Een legaat kan gaan over verschillende soorten bezittingen:

• een specifiek goed uit de nalatenschap, zoals een huis, een klassieke auto, een schilderij of een sieraad;
• bezittingen van een bepaalde soort, zoals ‘al mijn sieraden’ of ‘al mijn onroerende goederen’;
• een som geld, bijvoorbeeld ‘een bedrag van € 10.000,-‘;
• rechten, zoals het recht van vruchtgebruik of het recht van gebruik en bewoning.

Bij het legaat kan de erflater bepalen dat de legataris een tegenprestatie moet doen. Dat kan bijvoorbeeld gaan over het vergoeden van een bedrag. Dit gebeurt vaak als de erflater wel wil dat iets specifieks bij de legataris terechtkomt, maar de erfgenamen niet wil benadelen of wil compenseren voor het verlies aan waarde. Deze vergoeding (‘inbreng’) kan gaan over de gehele waarde van het gelegateerde, of een deel daarvan. Zo’n legaat heet dan een ‘legaat tegen inbreng’.

Een verplichting bij een legaat kan ook uit iets anders bestaan dan een betaling. Bijvoorbeeld het jaarlijks collecteren voor een bepaald goed doel of het maandelijks laten voorlezen van een mis.

Als een bezitting is gelegateerd, gaat de eigendom daarvan niet vanzelf over op de legataris. De erfgenamen moeten het overdragen aan de legataris. Vaak kan dat door een eenvoudige overhandiging aan de legataris. Als een onroerende zaak is gelegateerd, betekent dit dat de overdracht via de notaris moet gebeuren.

Het kan ook zijn dat het legaat ten laste van één specifieke erfgenaam komt. Deze moet dan zorgen voor de overdracht.

Als er niets anders is bepaald in het testament, is het legaat meteen na het overlijden opeisbaar. Dat geldt niet voor een legaat van een geldsom: dit legaat is pas opeisbaar na verloop van 6 maanden na het overlijden.

Als u een legaat aanvaardt, zijn daar behalve de erfbelasting meestal geen kosten aan verbonden. De erfgenamen moeten het legaat afgeven, of de executeur, als die er is. De kosten van de afwikkeling zijn voor rekening van de nalatenschap, ook de kosten voor het afgeven van het legaat.
Het kan zijn dat er in het testament iets anders is bepaald. Het is dus van belang precies te weten wat er in het testament staat rond het legaat. Het zou bijvoorbeeld kunnen zijn dat de overledene (de erflater) heeft bepaald dat de kosten voor bijvoorbeeld de verdeling of een taxatie van de inboedel ten laste van de legatarissen komen. U kunt de tekst van dat gedeelte van het testament opvragen bij degene die het testament afwikkelt.

Afhankelijk van de hoogte van het legaat en de relatie die u had tot de overledene, moet er ook erfbelasting betaald worden over de waarde van het legaat. Deze komt ofwel voor uw rekening als verkrijger van het legaat, ofwel voor rekening van de nalatenschap (dus van de erfgenamen). De hoofdregel is dat de verkrijger de erfbelasting moet betalen. Alleen als in het testament iets anders bepaald is, kan dat anders zijn. Lees daarover meer bij Erfbelasting.

U krijgt bijvoorbeeld een legaat van een oldtimer of een huis. Op zich gewaardeerd, maar u verwacht veel onderhoudskosten en deze kunt u of wilt u niet betalen. Of u wilt het legaat simpelweg niet ontvangen: het schilderij dat u krijgt, vind u niet mooi en u zou er wel erfbelasting over moeten betalen. Verwerping van het legaat is dan mogelijk. U kunt die keuze maken voor elk legaat afzonderlijk.

Zoals gezegd is de legataris geen erfgenaam: hij krijgt niet een gedeelte van de erfenis, maar hij is schuldeiser van de nalatenschap. Schulden van de nalatenschap kunnen niet op het eigen vermogen van de legataris verhaald worden, dus dat hoeft geen reden te zijn een legaat te verwerpen. Lees meer hierover bij Wie erft wat?

Hoe verwerpt u een legaat? Er zijn geen eisen aan de vorm voor de verwerping, als het maar duidelijk is en ondubbelzinnig. Als legataris kunt u bijvoorbeeld een briefje schrijven aan de erfgenamen of de executeur dat u afziet van het legaat en het verwerpt. Dat kan alleen als u het legaat niet eerder al aanvaard heeft.

Er staat geen termijn voor de verwerping van een legaat. De erfgenamen kunnen wel de kantonrechter vragen een termijn te stellen voor duidelijkheid over aanvaarding of verwerping. Het is ook van belang voor de aangifte erfbelasting, die binnen 8 maanden na het overlijden gedaan moet worden. Een termijn die daarop is afgestemd zou redelijk kunnen zijn.

Verantwoording of mededeling aan de rechtbank is niet nodig (tenzij de legataris onder bewind of curatele staat of minderjarig is – dan werkt het anders). In de aangifte erfbelasting moet de verwerping wel verwerkt worden. Het legaat dat verworpen is, wordt niet bij de legataris aangegeven. De waarde van de verkrijging van de erfgenamen verhoogt door de verwerping, dus de hogere verkrijging moet in de aangifte worden opgenomen.

In het voorbeeld: de erfenis van vader is 100. Tineke zou 75 krijgen, maar Pieter verwerpt het legaat. Pieter krijgt niets, Tineke erft 100. In de aangifte erfbelasting is dat ook zo: Tineke erft 100, Pieter komt niet voor in de aangifte. Tineke betaalt dan ook de hele erfbelasting.

De totale erfbelasting mag overigens door de verwerping niet lager uitvallen – het is dus geen manier om erfbelasting te besparen. Dit zou bijvoorbeeld kunnen spelen als een kleinkind of een neef een legaat verwerpt en daardoor de kinderen van de erflater of de echtgenoot meer erven.

Een geweigerd legaat gaat ook geen onderdeel van het vermogen van de legataris uitmaken, dus valt niet in het vermogen voor de inkomstenbelasting als het verworpen wordt. Het weigeren van een legaat kan wel gevolgen hebben voor een bijstandsuitkering.

Dan is er nog de invloed van het verwerpen van een legaat op de legitieme portie.
De broer in het voorbeeld, Pieter, is ook legitimaris: hij heeft recht op zijn legitieme portie. Als hij het legaat verwerpt, en toch een beroep op zijn legitieme portie zou willen doen, dan wordt de waarde van het legaat aan hem toegerekend. Dat heet imputatie. Het is iets dat hij had kunnen krijgen en wordt daarom van het bedrag van de ‘legitimaire’ vordering afgetrokken. Hier zijn wel bepaalde uitzonderingen op.

Voor het opstellen van een legaat, als onderdeel van uw testament, kunt u terecht bij een notaris.

Als u vragen heeft over estate planning of als u een estate planner wilt inschakelen voor advies, neemt u dan contact op met een van de aan ons verbonden estate planners. U vindt hen en andere specialisten via de specialisten pagina.