Onze specialisten
Weet u al welk type specialist u nodig heeft? Vind ze gemakkelijk via ons overzicht.
Leestijd: 5 minuten
Op de nalatenschap van de erflater die een echtgenoot/echtgenote en een of meer kinderen als erfgenamen achterlaat, is de “wettelijke verdeling” van toepassing, tenzij de erflater iets anders heeft bepaald in zijn testament. De wettelijke verdeling houdt in dat de achtergebleven echtgenoot alles uit de nalatenschap krijgt en de schulden van de nalatenschap moet voldoen. Hij of zij wordt volledig eigenaar van alle goederen en kan ermee doen wat hij wil.
De kinderen krijgen een vordering ter grootte van hun erfdeel op hun langstlevende ouder: hun nog levende ouder heeft een schuld aan hen. Hun erfdeel wordt dus nog niet uitgekeerd. Er wordt ook niets verdeeld: zij ontvangen op dit moment nog geen spullen of geld, maar pas bij het overlijden van de langstlevende partner. Ze zijn erfgenaam op papier, maar merken daar nog niets van.
De wettelijke verdeling is de standaardregeling in de wet als de overledene een echtgenoot en kinderen achterlaat en geen testament had.
Met het wettelijk erfdeel bedoelen we het gedeelte van de erfenis dat een erfgenaam volgens de wet krijgt als er geen testament is. Voor kinderen wordt dat ook het kindsdeel genoemd.
De wettelijke verdeling is dus van toepassing op de erfenis als de erflater overlijdt zonder testament, óf als hij wel een testament had en daarin niet iets anders heeft geregeld. En alleen als hij een echtgenoot/echtgenote of geregistreerd partner had én eigen kinderen. Stiefkinderen niet vanzelf mee met de wettelijke verdeling. Zij kunnen wel in een testament tot erfgenaam benoemd worden en op die manier toch onderdeel zijn van de wettelijke verdeling.
Belangrijk om te weten is dat de wettelijke regeling niet van toepassing is als de overledene en zijn/haar partner gescheiden waren van tafel en bed. Ook geldt deze niet bij partners die samenwonen, ook niet als zij een samenlevingscontract hebben.
Ook goed om te weten is dat deze regeling ook geldt als de echtgenoten huwelijkse voorwaarden hadden met de zogenaamde koude uitsluiting. Ook dan gaat het hele vermogen van Ton in het voorbeeld naar Marijke.
De wettelijke verdeling is trouwens niet hetzelfde als vruchtgebruik. In het spraakgebruik wordt vaak gezegd dat de langstlevende ‘het vruchtgebruik’ heeft van de erfenis, maar juridisch gezien is dat bij de wettelijke verdeling dus niet het geval: dat is een ander soort testamentsvorm, óók met genot/gebruik van de erfenis, maar zonder eigendom en zonder schuld aan de kinderen.
Weet u al welk type specialist u nodig heeft? Vind ze gemakkelijk via ons overzicht.
Ton en Marijke zijn getrouwd; zij hebben 3 kinderen. Zij hebben geen testamenten gemaakt, dus de wettelijke verdeling is van toepassing. De nalatenschap is 200.000 waard. Alles uit de nalatenschap (huis, bankrekeningen, hypotheek, inboedel en de oldtimer) gaat naar moeder Marijke. De kinderen krijgen alleen een vordering van ieder 50.000. De oldtimer, die zoon Max graag zou willen hebben, kan door moeder gewoon verkocht worden, zonder dat de kinderen daar iets over te zeggen hebben.
Het voordeel voor de langstlevende ouder, de partner van de overledene, is dat hij of zijn in principe door kan leven zoals hij of zij gewend was. Als al het geld in het huis zit bijvoorbeeld, hoeft de langstlevende echtgenoot het huis niet direct te verkopen om de kinderen hun erfdeel uit te kunnen keren. Het mag natuurlijk wel, maar die beslissing ligt bij de langstlevende ouder. Dit is dus een beschermingsbepaling ten gunste van de langstlevende partner.
Deze bescherming werkt natuurlijk alleen als de vorderingen niet meteen opgeëist kunnen worden door de kinderen. De wet regelt daarom dat de vorderingen pas opeisbaar zijn:
De langstlevende ouder mag de schuld aan de kinderen wel eerder aflossen, in het geheel of voor een gedeelte. Dat kan aan alle kinderen tegelijk, maar ook aan maar één kind, bijvoorbeeld omdat moeder vindt dat haar ene zoon het hard nodig heeft. Let wel op dat hier gevolgen voor de schenkbelasting aan kunnen vastzitten, omdat de schuld nog niet opeisbaar is.
Bij hertrouwen van de langstlevende ouder geldt nog een aantal regels, die de wilsrechten genoemd worden. Meer over de wilsrechten leest u hier. Voor advies hierover kunt u terecht bij een notaris of erfrechtadvocaat.
De standaard wettelijke verdeling uit de wet kan een prima regeling zijn voor een getrouwd stel met een of meer eigen kinderen. Dan is een testament niet altijd nodig. In verschillende situaties is het verstandig toch te bespreken of het maken van een testament verstandig is – mét wettelijke verdeling plus een aantal toevoegingen of afwijkingen van de wet, of juist met een alternatief voor de wettelijke verdeling.
Bijvoorbeeld:
Zie hiervoor ook dit artikel.
Bij alleen gezamenlijke kinderen levert de wettelijke verdeling meestal geen problemen op: zij vinden het logisch dat “mama blijft wonen in het huis waarin zij met papa oud wilde worden”. Wel kan het zo zijn dat moeder bijna alles opgemaakt heeft, zodat er niet veel voor de kinderen overblijft. Voor het ene kind is dat geen probleem, die is blij dat moeder zich geen zorgen heeft hoeven maken. Voor het andere kind kan dat een teleurstelling zijn.
Als er sprake is van een samengesteld gezin, kunnen de verhouding hierdoor wel behoorlijk op de proef worden gesteld: een dochter die moet toezien hoe de nieuwe partner van haar vader in “zijn” huis blijft wonen, zich daar misschien niet meer zo thuis voelt en tot overmaat van ramp maar moet afwachten of er in de toekomst nog iets overblijft van het erfdeel van haar vader… Zelfs als de verhoudingen goed waren, worden ze door deze regeling soms aardig op de proef gesteld.
Een andere variant bij een samengesteld gezin is de wens alle kinderen tot erfgenaam te benoemen en dus ook stiefkinderen te betrekken in de wettelijke verdeling. De regeling in de wet doet dit niet, dus hiervoor is een testament nodig.
Hebt u een samengesteld gezin, bespreek dan goed met uw notaris op welke manier u dit in uw situatie het beste kunt regelen voor uw nabestaanden. De standaard wettelijke verdeling is dan vaak niet de beste oplossing.
In sommige situaties kan de wettelijke verdeling niet zo gunstig uitpakken. Bijvoorbeeld als moeder niet zelfstandig kan blijven wonen na het overlijden van vader en het de bedoeling is dat het ouderlijk huis naar een van de kinderen gaat. Met de wettelijke verdeling zou dat overdrachtsbelasting kosten, terwijl dat niet het geval zou zijn zonder de wettelijke verdeling.
De wettelijke verdeling kan dan ongedaan gemaakt worden.
Dit ongedaan maken moet gebeuren in een notariële akte en binnen 3 maanden na het overlijden worden ingeschreven in het boedelregister bij de rechtbank. Dat is in praktijk heel snel en betekent dat vlot bekeken moet worden of er nadelige gevolgen zijn aan de wettelijke verdeling. U kunt hiervoor terecht bij een notaris of estate planner.
Als de wettelijke verdeling ongedaan wordt gemaakt, is de langstlevende echtgenoot ‘gewoon’ erfgenaam, met een gelijke positie als de kinderen: zij volgen samen de rechten en plichten van de overleden echtgenoot/ouder op, ieder voor zijn of haar gedeelte van het geheel. De nalatenschap zal dan wel verdeeld moeten worden.
Hoewel veel automatisch gaat bij de wettelijke verdeling, is het toch belangrijk ook bij het overlijden van de eerst-stervende ouder te zorgen voor goede vastlegging. Dit voorkomt problemen bij het overlijden van de langstlevende, zowel onderling tussen de erfgenamen, als met de Belastingdienst.
Zorg dus in elk geval voor:
Zie hierover ook dit artikel.
In bovenstaande situaties of bij twijfel of de wettelijke verdeling voor uw situatie goed zou werken, kunt u advies inwinnen van een notaris. Deze kan dan de gevolgen en voor- en nadelen voor uw specifieke situatie met u doorspreken en adviseren of het nodig is dat u een testament maakt, of dat de wettelijke regeling voldoet.
Als u erfgenaam bent en de wettelijke verdeling is van toepassing– met of zonder testament – denk dan aan de termijn van 3 maanden na overlijden voor ongedaanmaking en van 8 maanden voor een rente-afspraak. Het kan de moeite waard zijn hiervoor tijdig een estate planner te raadplegen, om naderhand andere (hogere) kosten te voorkomen.
Een professioneel executeur kan u bijstaan bij de afwikkeling van de wettelijke verdeling, onder meer bij de boedelbeschrijving, het vaststellen van de vorderingen en de aangifte erfbelasting.
Bij situaties waar de wettelijke verdeling in het verleden gold en er rond de vorderingen frictie is ontstaan met de langstlevende of met (andere) kinderen van de overleden ouder, of dreigt te ontstaan, kan het verstandig zijn een nalatenschapsmediator in te schakelen of een erfrechtadvocaat.
Beantwoord een aantal vragen om er achter te komen welke specialist u nodig heeft in uw traject.
Dit duurt ongeveer 3 minuten.
Marije de Rooij is familie-adviseur en mediator. Als mediator richt zij zich op uiteenlopende familiezaken, waaronder kwesties rond nalatenschappen en familiebedrijven. Ook begeleidt zij gesprekken tussen familieleden die voor een ingewikkelde juridische of zakelijke kwestie staan en juist een conflict willen voorkomen.
Wie zijn de erfgenamen?
Wie erft wat?
Hoeveel is de erfenis?
Afwikkeling van de nalatenschap
Wat is een executeur?
Samengesteld gezin en erfenis
Een kind onterven
Minderjarige kinderen en erfenis
Erfrecht & scheiding, onderneming of onterving?
Internationale aspecten
Wat is een legaat?
Onterven: wat betekent dat?
Legitieme portie: wat is het en hoe werkt het?
Erfenis nalaten aan een goed doel: hoe doe je dat?
Goede doelen draaien op giften van donateurs. En op nalatenschappen van mensen die bij overlijden iets goeds willen doen [...]
Een nieuwe relatie, vlinders in je buik en je hoofd in de wolken. Als het blijvend is, gaan veel stellen op een gegeven [...]
Te weinig kennis, verschillende interpretaties of onderhuidse spanningen tussen familieleden, allemaal zaken die leiden tot [...]