Wie erft wat?

Wettelijk Erfdeel
Wettelijke verdeling
Verdeling volgens testament
Legaat
Wanneer kan iemand niet erven?
Inzien van een testament
Advies

Erfgenaam word je op grond van de wet of door benoeming in een testament. Een erfgenaam treedt in de rechten en plichten van de overledene, dus hij ontvangt zowel de bezittingen als de schulden. 

In een testament wordt vermeld wie de erfgenamen zijn en op welk deel van de erfenis zij recht hebben. Daarnaast kan de erflater in een testament onder meer een legaat opnemen. 

Is er geen testament, dan bepaalt de wet wie de erfgenamen zijn en voor welk gedeelte van de nalatenschap.

2. Ouders, broers en zussen

De tweede groep – die pas aan de orde komt als er niemand in de eerste groep in leven is – bestaat uit de ouders, broer en zussen (en/of hun afstammelingen). De hoofdregel is ook hier dat zij voor een gelijk deel erfgenaam zijn. Hierop zijn twee belangrijke uitzonderingen:

1. De ouders erven minimaal een kwart (1/4e) van de nalatenschap. Als er dus meer dan 2 broers of zussen zijn, krijgen zij minder dan de ouders.
2. Halfbroers en -zussen erven de helft van wat een volle broer of zus erft.

3. Derde en vierde groep

In de derde en vierde groep – die ook pas aan de orde komen als er niemand meer leeft in de voorgaande groep – geldt weer de hoofdregel. Degenen die uit eigen hoofde erven, dat zijn de grootouders of de overgrootouders, erven voor gelijke delen. Kinderen die hun plaats vervullen omdat de (over)grootouders zijn overleden, erven weer samen het deel van de eerder overleden (over)grootouder.

Op de nalatenschap van de erflater die een echtgenoot/echtgenote en een of meer kinderen als erfgenamen achterlaat, is de “wettelijke verdeling” van toepassing, tenzij de erflater iets anders heeft bepaald in zijn testament. De wettelijke verdeling is hier uitgelegd.

In een testament kunt u (bijna) alles vastleggen wat u wilt regelen voor de situatie na uw overlijden: de erfgenamen, wat zij krijgen, naar wie eventueel losse vermogensbestanddelen gaan, of een goed doel van u erft, wie u tot voogd benoemt over uw minderjarige kinderen, of vermogen dat een erfgenaam verkrijgt onder bewind wordt gesteld, wensen met betrekking tot uw uitvaart.

Je maakt een testament als je af wilt wijken van wat de wet bepaalt. Dat kan gaan om het benoemen van andere erfgenamen. Als u bijvoorbeeld een samenwonend partner of stiefkinderen wilt benoemen tot erfgenaam, dan kan dat (zij erven immers niet volgens de wet). Ook kunt u een goed doel benoemen tot erfgenamen of de erfdelen anders vaststellen, bijvoorbeeld halfbroers en -zussen een gelijk deel geven als volle broers en zussen.

Een legaat is een bepaald (duidelijk omschreven) goed of een bepaald (concreet) geldbedrag dat aan iemand of aan bijvoorbeeld een goed doel, stichting of vereniging wordt nagelaten. Degene die een legaat ontvangt wordt ‘legataris’ genoemd. De legataris deelt niet mee in de nalatenschap, maar ontvangt een afzonderlijk vermogensbestanddeel, bijvoorbeeld een bepaald schilderij. Hij heeft een vordering op de nalatenschap, die eerst uitbetaald moet worden voordat de erfgenamen hun deel ontvangen. De erfgenamen weten dus pas ná het betalen van de openstaande rekeningen/schulden van de overledene en ná het uitkeren van de eventuele legaten wat er voor hen overblijft. Dit bedrag wordt dan weer verdeeld door de erfgenamen.

Iemand die niet in leven is, kan niet erven en dus geen erfgenaam zijn. Daarnaast kunnen personen in bepaalde situaties geen erfgenaam zijn, zodat de erflater beschermd wordt tegen onwelwillende erfgenamen. 

Om erfgenaam te kunnen zijn, moet iemand leven: bestaan op het moment dat de nalatenschap openvalt, dus bij het overlijden. Over het algemeen is duidelijk welke mogelijke erfgenamen in leven zijn.

Een bijzondere situatie is het kind van de overleden vader dat nog niet geboren is tijdens het overlijden. Wordt het kind levend geboren, dan behandelt de wet het kind alsof het leefde op het moment van het overlijden van de vader.

Bestaat er tussen een overleden man en een kind geen juridische band, maar is het zeer waarschijnlijk dat de man de biologische vader van het kind is? Dan geeft de wet de mogelijkheid om – na het overlijden van de man – het vaderschap gerechtelijk vast te laten stellen. Zo kan het kind alsnog erfgenaam worden van zijn overleden vader.

Verder mag iemand om erfgenaam te kunnen zijn, niet onwaardig zijn.

Iemand is onwaardig als hij de overledene heeft gedood (of geprobeerd heeft te doden) of een ernstig misdrijf tegen hem gepleegd heeft en daartoe ook is veroordeeld.
Ook degene die de uiterste wil (het testament) heeft vervalst, vernietigd of verduisterd, of de overledene heeft gedwongen een uiterste wil te maken of dat juist voorkomen heeft, is onwaardig en kan dus geen erfgenaam zijn. Een voorbeeld hiervan is een kind dat zijn ouder heeft gedwongen een testament te maken waarin hij de hele erfenis krijgt.

Bent u (waarschijnlijk) erfgenaam en wilt u graag het testament van de overledene inzien? Als u weet bij wie de overledene een testament heeft laten opmaken, kunt u naar dat notariskantoor gaan. Het kan natuurlijk zijn dat de overledene later nog een ander testament heeft gemaakt, en dat kan ook bij een ander notariskantoor gebeurd zijn. Vandaar dat u er goed aan doet om aan deze of een andere notaris te vragen navraag te doen bij het Centraal Testamenten Register. De notaris controleert dan of de overledene een testament heeft gemaakt en welk testament het laatste (meest recent) was.

De notaris zal dit onderzoeken en de uitkomst (wel of geen testament) meedelen aan degenen die erfgenamen zijn volgens het testament, als er een geldig testament is. Daarnaast en ook als er geen testament is zal de notaris via de Basis Registratie Persoonsgegevens (BRP) onderzoeken wie de erfgenamen zijn volgens de wet. Het kan immers zo zijn, dat een erflater zijn drie kinderen tot erfgenaam benoemt in zijn testament. Als de notaris het BRP onderzoekt en daaruit blijkt dat de erflater vier juridische kinderen heeft nagelaten, is ook het vierde kind wettelijk erfgenaam en zal bekeken moeten worden hoe het testament uitgelegd moet worden.

Het kan zijn dat erfgenamen al een afschrift van een testament hebben gevonden in het huis van de overledene. Ook dan zal de notaris eerst het onderzoek doen, aangezien een testament later herroepen kan zijn.

Vanwege het vertrouwelijke karakter van het testament, zal de notaris alleen aan de erfgenamen mededeling doen over een eventueel testament of de inhoud daarvan. Anderen mogen het testament niet inzien en zullen daarover geen informatie ontvangen. Wel hebben onterfde erfgenamen recht op bepaalde informatie uit het testament: informatie die voor hen van direct belang is.

Als u vragen heeft over wie wat erft in uw situatie, of als u wilt weten of het verstandig is een testament te maken, een samengesteld gezin heeft, een legaat wilt maken, dan kan een notaris u van dienst zijn.

In het geval dat u overweegt een of meer kinderen minder na te laten, dan kunt u bij een nalatenschapsmediator terecht om later conflict te voorkomen, of van een notaris advies inwinnen over de mogelijkheden. Bij ingewikkeldere vermogens, onder meer als u een bedrijf heeft, kan een estate planner adviseren over verdere mogelijkheden.

Mocht u een erfenis ontvangen en u wilt daar op een verstandige manier mee omgaan, dan kan een financieel adviseur u inzicht geven in uw nieuwe financiële situatie. Hij of zij kan u zonder eigen commercieel belang adviseren hoe u dit zorgvuldig kunt beheren en bijvoorbeeld de vraag beantwoorden of het verstandig is uw hypotheek af te lossen.

Als u als kind minder krijgt dan u verwacht had of twijfelt aan de geldigheid van een testament, kunt u bij een erfrecht-advocaat terecht als u advies wilt over uw rechten en mogelijkheden of wilt procederen. Een nalatenschapsmediator kan u helpen met de erfgenamen samen naar een oplossing te zoeken.

Als de vermoedelijke vader van uw minderjarige kind is overleden en u wilt laten vaststellen dat hij juridisch de vader is – en uw kind dus mogelijk erfgenaam of legitimaris – dan kunt u ook bij een erfrecht-advocaat terecht.

Wie zijn de erfgenamen?
Hoeveel is de erfenis?
Afwikkeling van de nalatenschap
Wat is een executeur?
Samengesteld gezin en erfenis
Een kind onterven
Minderjarige kinderen en erfenis
Erfrecht & scheiding, onderneming of onterving?
Internationale aspecten
Wat is een legaat?
Onterven: wat betekent dat?
Legitieme portie: wat is het en hoe werkt het?
Erfenis nalaten aan een goed doel: hoe doe je dat?