Hoeveel is de erfenis?

De omvang van de nalatenschap
De omvang van de nalatenschap vaststellen
Bezittingen
Welke waarde?
Saldo van de nalatenschap
Welke kosten worden uit de nalatenschap betaald?
Huwelijk
Erfbelasting
Meer vragen? Advies?

Om te weten hoe groot de erfenis is, die u nalaat of juist ontvangt, zijn verschillende elementen van belang. Wat valt er allemaal in de nalatenschap? Wat valt in het vermogen van de overledene: welke spullen en bankrekeningen bijvoorbeeld, maar ook welke schulden?

Als de overledene getrouwd was of een geregistreerd partner had, is ook van belang hoe dat juridisch in elkaar zat: was er een gemeenschap van goederen, waren er huwelijksvoorwaarden? Wat is van de erflater en wat van de langstlevende echtgenoot of partner?

Tot slot de erfbelasting: om te weten hoeveel er onderaan de streep overblijft, moet je ook weten hoeveel belasting er betaald moet worden.

De omvang van de nalatenschap vaststellen

Voordat duidelijk is wat erfgenamen zullen ontvangen, moet eerst de omvang van de nalatenschap worden vastgesteld. Als nalatenschap wordt beschouwd alles wat de erflater heeft nagelaten: een saldo van bezittingen en schulden.

Bezittingen

De bezittingen van de nalatenschap moeten worden gewaardeerd op de waarde direct na het overlijden. De bezittingen is alles wat de erflater bezat. Een eigen huis, inboedel, vervoermiddelen, bankrekeningen, boeken; maar ook kunst- en andere verzamelingen kunnen deel uitmaken van de boedel. De persoonlijke eigendommen, zoals sieraden, kleding en dagboeken moeten ook niet vergeten worden.

Een ondernemer laat behalve privévermogen ook ondernemersvermogen na. Dat kan zijn in de vorm van aandelen in een B.V., maar ook vermogen in een eenmanszaak, vennootschap onder firma (VOF) of een maatschap tellen mee.

Als de erflater getrouwd was, een geregistreerd partnerschap had of samenwoonde, moet vastgesteld worden welke goederen privé zijn en welke goederen eventueel in een (huwelijksgoederen)gemeenschap vallen.

Welke waarde?

Hoe wordt de waarde van de bezittingen in de nalatenschap vastgesteld? Dat kunnen de erfgenamen zelf onderling doen of laten taxeren. Van sommige dingen zullen misschien nog aankoopnota’s zijn. Voor andere bezittingen geldt dat “de” waarde moeilijk is vast te stellen. Neem een boerderij met een wat gedateerde staat van onderhoud, maar gelegen op een prachtige plek met veel potentie. De ene erfgenaam zal zeggen: er moet veel aan gebeuren, dat drukt de waarde. De ander zal zeggen: de ligging is uniek, dat is heel veel waard.

Ook is hier van belang dat de waardering moet gebeuren per de datum van het overlijden (direct na het overlijden, dus met het overlijden zelf wordt rekening gehouden). Dat kán een andere waarde zijn dan de waarde is bij de verdeling. Bijvoorbeeld bij een aandelenportefeuille kan de waarde behoorlijk schommelen tussen deze twee momenten.

Saldo van de nalatenschap

Naast de bezittingen bevat de nalatenschap ook de schulden van de erflater, zoals de nog niet betaalde rekening van de garage, begrafeniskosten en andere aanspraken op de nalatenschap. De optelsom van deze schulden, kosten en aanspraken moet u van de waarde van de bezittingen aftrekken, om de waarde, het “saldo” van de nalatenschap vast te stellen.

Dit saldo wordt vervolgens verdeeld onder de erfgenamen. Dus stel dat het saldo van de nalatenschap onder streep € 30.000 is en er drie erfgenamen zijn met een gelijk erfdeel, dan heeft iedere erfgenaam recht op een waarde van € 10.000.

Op welke manier iedere erfgenaam die waarde ontvangt, is stap twee en afhankelijk van de samenstelling van de nalatenschap. Bevat de nalatenschap een schilderij ter waarde van € 10.000, een oldtimer ter waarde van € 10.000 en een bankrekening met een saldo van € 10.000? Dan is de verdeling naar waarde niet moeilijk – hoewel er wel een probleem kan ontstaan als alle erfgenamen graag het schilderij willen hebben.

De waarde van de nalatenschap bepaalt u dus kort gezegd als volgt: de waarde van de bezittingen van de nalatenschap minus de waarde van de schulden en kosten van de nalatenschap.

Welke kosten worden uit de nalatenschap betaald?

De wet noemt een heel aantal kostenposten die aangemerkt worden als ‘schulden van de nalatenschap’ en daarom uit de nalatenschap worden betaald (als het saldo toereikend is). Pas als deze kosten zijn voldaan, komen de erfgenamen aan de beurt om hun erfenis te ontvangen.

De eerste kostenpost zijn de schulden van de erflater, zoals de nog niet betaalde rekening van de garage. Heeft de erflater vlak voor zijn overlijden een koelkast van € 500 gekocht, maar nog niet betaald, dan is het openstaande bedrag een schuld van de nalatenschap. Heeft de erflater nog een belastingschuld of een openstaande lening? Dit zijn allemaal schulden van nalatenschap.

De tweede belangrijke kostenpost bestaat uit de kosten van de uitvaart. Deze kosten moeten wel in overeenstemming zijn met de omstandigheden van de overledene.

Andere kosten die “door de nalatenschap worden betaald” zijn:

• De kosten van de afwikkeling van de nalatenschap: de vereffening en de executele. Hieronder vallen ook de eventuele loonkosten van de vereffenaar en de executeur.
• De erfbelasting en andere belastingen die worden geheven wegens het overlijden, voorzover deze belastingen op de erfgenamen rusten
• let op: dit geldt voor dat wat de erfgenamen krijgen uit de nalatenschap, maar ook voor eventuele legaten
• Legaten die de erfgenamen moeten voldoen (genoemd in het testament of een codicil)
• Specifieke schulden die uit de wet volgen door het overlijden (de zogenaamde wettelijke rechten), zoals in sommige situaties waar de overledene kinderalimentatie betaalde.
• Schulden in verband met de legitieme portie, als daar aanspraak op gemaakt wordt.

Invloed op de nalatenschap?

Hoe groot is de nalatenschap en hoeveel krijgt iedere erfgenaam? Als de erflater een weduwe of weduwnaar achterlaat, is het voor het antwoord op deze vraag belangrijk om te weten welke afspraken het echtpaar had over hun vermogen: wat was het huwelijksgoederenregime? Was sprake van een gemeenschap van goederen (een huwelijksgoederengemeenschap)? Was dat een gehele gemeenschap, zoals de wettelijke regeling lang geweest is, of een beperkte? Welke bezittingen en schulden waren privé en welke vielen in een gemeenschap?

Alles wat privévermogen van de erflater is, valt hoe dan ook binnen de nalatenschap. Als er sprake is van een huwelijksgoederengemeenschap tussen de echtgenoten of de geregistreerd partners, dan hoort (ook) het deel dat aan de erflater toebehoorde bij de nalatenschap. Een voorbeeld ter verduidelijking:

In het erfrecht wordt een ‘geregistreerd partner’ met de ‘echtgenoot’ gelijkgesteld. Dus als de erflater een geregistreerd partnerschap was aangegaan en met zijn partner een goederengemeenschap had, moet ook in dat geval eerst berekend worden wat de waarde van het deel van die gemeenschap is, dat in de nalatenschap valt.

Voor samenwoners geldt het bovenstaande niet. Zij zijn voor het erfrecht “niets” van elkaar en hebben geen huwelijksgoederengemeenschap met elkaar. Zij kunnen wel goederen in gemeenschappelijk eigendom hebben, zoals vaak hun woonhuis. Ook daarvan valt het deel van de overleden partner in de nalatenschap.

Over de verkregen erfenis moet belasting worden betaald: de erfbelasting. Tot 1 januari 2010 werd dit ‘Successierecht’ genoemd. De hoofdregel is dat de erfbelasting betaald moet worden door de erfgenaam: degene die een erfenis ontvangt. Hier zijn een paar uitzonderingen op.

En hoeveel erfbelasting moet betaald worden? Als erfgenaam wilt u dat graag weten, en ook of er mogelijkheden zijn om bepaalde kosten af te trekken. Als erflater kunt u ook al rekening houden met de wetgeving door uw testament zo op te stellen dat uw erfgenamen zo min mogelijk belasting behoeven te betalen.

Het hangt van verschillende factoren af hoeveel belasting betaald moet worden over de erfenis: was er een familieband met de overledene, welke was dat en hoeveel is de erfenis? Ook heeft het woonland invloed op de hoogte van de erfbelasting.

Lees meer over de Erfbelasting onder Estate Planning.

Op het moment dat u een testament overweegt te maken, kan een notaris of een estate planner u uitleggen waar uw nalatenschap uit bestaat en adviseren over mogelijkheden. In samenwerking met een financieel planner kunt u bekijken wat de financiële gevolgen van het overlijden zijn voor het de langstlevende partner.

Als u een executeur benoemt, dan zal deze een overzicht van de nalatenschap maken. Mocht u zelf executeur zijn en deze taak – bijvoorbeeld wegens complexiteit of tijdsbelasting – liever overdragen aan een professioneel executeur, dan kan dat als het testament dat toelaat.

Ook een vereffenaar zal een overzicht maken van de omvang van de nalatenschap. Lees hier meer over vereffening.

Bij verschil van mening tussen erfgenamen over de waarde van de erfenis of over de samenstelling van de nalatenschap, dan kunt u samen met een nalatenschapsmediator een afspraak hierover maken. Of u schakelt een erfrecht-advocaat in voor advies hierover aan uzelf als erfgenaam, of om u bij te staan in een conflict.

Wie zijn de erfgenamen?
Wie erft wat?
Afwikkeling van de nalatenschap
Wat is een executeur?
Samengesteld gezin en erfenis
Een kind onterven
Minderjarige kinderen en erfenis
Erfrecht & scheiding, onderneming of onterving?
Internationale aspecten
Wat is een legaat?
Onterven: wat betekent dat?
Legitieme portie: wat is het en hoe werkt het?
Erfenis nalaten aan een goed doel: hoe doe je dat?
Wanneer moet een erfenis opgegeven worden voor de inkomstenbelasting?