Minderjarige kinderen en erfenis
Leestijd: 11 minutenZijn er minderjarige kinderen of jongvolwassenen betrokken bij een erfenis, dan is er een aantal specifieke situaties en onderwerpen om aandacht aan te besteden: voogdij, bewind en afwikkeling van de erfenis. Bij een samengesteld gezin hebben die punten nog extra nodig. Voor een deel van deze punten kunnen regelingen worden opgenomen in een testament.
Voogdij
Een kind jonger dan 18 jaar is volgens de wet minderjarig. Dit betekent dat hij of zij een vertegenwoordiger nodig heeft om voor zijn of haar belangen op te komen en bepaalde beslissingen te nemen. Als de ouders leven en ouderlijk gezag hebben, zijn dat de ouders. Na overlijden van een ouder of beide ouders, wordt de situatie anders, zelfs als een van de ouders nog leeft.
Door de geboorte ontstaat er vanzelf een juridische band tussen moeder en kind. De wet noemt dit een familierechtelijke betrekking. De moeder is de juridische ouder van het kind en heeft het ouderlijk gezag over hem of haar. Als de moeder gehuwd is, is haar partner in principe de andere juridische ouder van het kind; ook dit gaat vanzelf. Is de moeder niet gehuwd tijdens de geboorte, dan kan de vader het kind erkennen. Ook dan ontstaat een familierechtelijke betrekking. De ouders kunnen dan nog los daarvan het gezamenlijk ouderlijk gezag aanvragen bij de rechter.
Als een kind één juridische ouder heeft, is dat voldoende. Als beide ouders het ouderlijk gezag hebben en een van hen komt te overlijden, dan houdt de andere ouder het ouderlijk gezag. Er geldt dan wel een aantal regels dat niet geldt als beide ouders nog leven, zoals toestemming door de kantonrechter voor bepaalde zaken.
Voor het geval ook de tweede ouder komt te overlijden of beide ouders van minderjarige kinderen tegelijk overlijden, kunt u een regeling opnemen in uw testament: de voogdijbepaling. Hierin vermeldt u de persoon of personen die u aanwijst als voogd over uw kinderen, als u overlijdt op het moment dat zij nog minderjarig zijn. Dit kan ook al vóór de geboorte gebeuren. Uiteraard is het raadzaam om dit met de voogd(es) te bespreken, maar dat is geen juridische eis. U kunt ook een voogd aanwijzen door een aantekening te laten maken in het Gezagsregister (bij de Rechtbank).
Is er geen voogd aangewezen, dan zal de rechter een voogd aanwijzen. De rechter zal hiervoor de mening van naaste familieleden willen horen. Voor de kinderen en andere nabestaanden is het fijner als het zover niet komt, want zo’n procedure brengt veel emoties met zich mee en mogelijk spanningen, als de familieleden het niet eens zijn met de keuze van de rechter.
In alle gevallen geldt dat een aangewezen voogd pas voogd is, als hij daarmee instemt. Hiervoor is een verklaring nodig aan de griffie van de rechtbank.
Tip voor gescheiden ouders
Bent u als ouders van minderjarige kinderen gescheiden, dan is dit onderwerp soms een heikel punt, zeker in de periode rond de scheiding, als er een nieuwe partner in beeld is, of als de verhoudingen niet zo goed zijn.
Voor de duidelijkheid: als de ouders gescheiden zijn maar allebei het ouderlijk gezag hebben, dan wordt er geen voogd benoemd als een ouder overlijdt. Immers, de andere ouder is er om voor het kind te zorgen. Het kan alsnog verstandig zijn in uw testament vast te leggen wie u vraagt om voor uw kinderen te zorgen, mocht u iets overkomen, en waarom. Ook de andere ouder kan iets overkomen. U kunt ook vermelden welke persoon u liever niet met die taak belast ziet, en waarom.
Vaak vinden mensen het prettig twee personen samen als voogd aan te wijzen: een echtpaar of samenwonend stel. Dat kan. Er is wel een belangrijk verschil tussen gezamenlijke voogdij en voogdij bij één persoon: de onderhoudsplicht.
Gezamenlijke voogden – dat andere stel samen dus – zijn zelf onderhoudsplichtig tegenover het kind, tot de leeftijd van 21 jaar. Dit betekent dat zij de plicht en het recht hebben het kind te verzorgen en op te voeden. Zij moeten dat zelf doen en mogen het niet uit handen geven, aan bijvoorbeeld een pleeggezin. Ook moeten zij uit eigen vermogen het kind verzorgen en opvoeden en mogen die kosten dus niet betalen uit het vermogen van het kind (dat hij uit de erfenis gekregen heeft).
Een voogd die alleen het gezag heeft, mag het kind zelf verzorgen en opvoeden, maar mag dat ook uit handen geven. Ook mag hij de verzorging en opvoeding betalen uit het vermogen van het kind (in feite uit de erfenis). Beide soorten voogden hebben overigens geen ouderlijk vruchtgenot, het recht op inkomsten uit het vermogen van het kind.
Als het gewenst is twee voogden te benoemen en u wilt niet het risico lopen dat de personen die u op het oog heeft de voogdij niet op zich willen nemen vanwege de financiële plichten, dan is het mogelijk hen als opvolgend voogd aan te wijzen. Eerst wordt de ene persoon voogd en mocht hij of zij de voogdij niet willen of niet meer kunnen uitoefenen, dan wordt de andere persoon voogd. Zij krijgen het gezag over het kind dus alleen en hoeven de kosten van opvoeding en verzorging niet uit hun eigen vermogen te betalen. Een andere optie is om in het testament op te nemen dat de voogd bepaalde uitgaven mag doen uit het vermogen van het kind, bijvoorbeeld om een verbouwing te bekostigen om ruimte te maken voor een extra kamer in huis of om een opleiding te betalen.
Heeft u een vraag?
Geen antwoord kunnen vinden op uw vraag? Neem contact op met onze specialisten.
Vermogen onder bewind
Als kinderen erven als ze minderjarig zijn, moet iemand voor hen hun vermogen beheren. Als er geen speciale voorzieningen zijn, is dat de wettelijke vertegenwoordiger van de kinderen: de ouder(s) of de voogd. De wet noemt dit het bewind van de ouder, of de voogd. Minderjarige kinderen kunnen niet zelf over hun vermogen beslissen, dus ook niet over vermogen dat zij erven. De ouder of voogd beslist en is verantwoordelijk voor een goed beheer. Zodra een kind 18 wordt en dus meerderjarig, mag het zelf over zijn vermogen beslissen. Dit geldt dus ook voor erfenissen en schenkingen die het kind gekregen heeft, inclusief geld dat bijvoorbeeld door de ouders of grootouders op een rekening van het kind is gezet voor ‘later’ of een opleiding.
Als dit niet wenselijk is, kan de erflater bepalen dat de erfenis die het kind krijgt tot een latere leeftijd onder bewind staat. Ook bij een schenking is dat mogelijk. Dit testamentaire bewind houdt in dat een volwassene de bewindvoerder wordt en het geld voor het kind beheert. Het kind kan alleen met medewerking van de bewindvoerder over het vermogen beslissen. In uw testament kunt u hierover allerlei bepalingen, beperkingen en mogelijkheden opnemen – en zelfs per kind variëren. Niet ieder kind is immers hetzelfde, zowel qua karakter als qua behoeften. U kunt aangeven tot welke leeftijd het bewind van toepassing is, voor welk doel het geld wel of niet mag worden aangewend en wie de bewindvoerder is.
Het vermogen kan tot het 18e jaar onder testamentair bewind gesteld worden, wat een oplossing kan zijn als u een ander dan de voogd wilt aanwijzen om het vermogen te beheren. Of als u na uw echtscheiding niet wilt dat de andere ouder uw erfenis voor uw kind(eren) beheert. Ook kan het bewind worden uitgebreid naar bijvoorbeeld het 21e, 23e of 30e jaar. Dit is bedoeld om het kind pas op latere leeftijd zelf de verantwoordelijkheid over de erfenis te geven. Dit kan zijn omdat u wilt dat het eerst zijn of haar opleiding afmaakt, verder volwassen wordt, of de betekenis van het hebben en beheren van vermogen beter begrijpt.
In overleg met de bewindvoerder mag het kind het geld gebruiken, bijvoorbeeld wel voor studie of de aankoop van het eerste huis, maar niet voor levensonderhoud of een dure auto. U kunt dat zelf bepalen en het is verstandig om hier ook een vorm van uitleg bij op te nemen voor het kind. Waarom regelt u het zo, wat gunt u het kind en waarom regelt u deze bescherming? Voor alle duidelijkheid: het kind zelf wordt niet onder bewind gesteld, wel het vermogen dat hij of zij erft. Daarnaast kan er natuurlijk nog ander vermogen zijn, zoals zelfgespaard of -verdiend geld of geërfd vermogen dat niet onder bewind gesteld is.
Bij het benoemen van de bewindvoerder bedenkt u wie u benoemt en waarom, en of diegene ook een bedrag voor zijn diensten in rekening mag brengen. Is het iemand die een goede band met het kind heeft, een familielid bijvoorbeeld, of juist een derde – zoals een notaris, de bewindvoeringsafdeling van een bank of financieel adviseur? Als u een derde tot bewindvoerder benoemt, houdt dan rekening met het uurtarief dat aardig kan oplopen en wel in verhouding moet staan met het onder bewind gestelde vermogen.
Afwikkeling erfenis voor minderjarige kinderen
Als minderjarige kinderen betrokken zijn bij een erfenis, dan gelden voor de afwikkeling speciale eisen. Het is dan verplicht een beschrijving te maken van de samenstelling van de erfenis op het moment van overlijden. Dit wordt de boedelbeschrijving genoemd.
Ook mag de erfenis alleen beneficiair aanvaard worden. Hiervoor moet de wettelijk vertegenwoordiger van het kind (de andere ouder of voogd) binnen 3 maanden na het overlijden een verklaring afleggen. Als dat niet gebeurt, is de erfenis volgens de wet beneficiair aanvaard en kan dan niet meer verworpen worden. Lees hier meer over beneficiaire aanvaarding.
Verder moet de Kantonrechter toestemming geven voor bepaalde handelingen. Hierover mag een ouder of voogd dus niet zelfstandig namens het kind beslissen. Dit geldt voor:
- verwerping van een erfenis (binnen 3 maanden na het overlijden) of van een legaat;
- het aannemen van een erfenis of een gift waar een voorwaarde aan is verbonden;
- het aangaan van een aantal overeenkomsten, zoals het vaststellen van de vordering uit de wettelijke verdeling;
- het afbetalen van een schuld uit de wettelijke verdeling aan een kind (door de langstlevende ouder of stiefouder), als het kind ook een wilsrecht mag inroepen.
Ten slotte moet de verdeling van de nalatenschap in principe in een notariële akte vastgelegd worden als er een minderjarig kind is betrokken. Ook hiervoor is goedkeuring van de Kantonrechter nodig.
Samengesteld gezin
Bij overlijden van een hertrouwde ouder kunnen allerlei ingewikkelde situaties ontstaan, zowel bij het regelen van de begrafenis als bij het afwikkelen van de nalatenschap. Het is een onoverzichtelijke periode voor de kinderen (minderjarig én meerderjarig), de nieuwe partner, de ex-partner (met ouderlijk gezag) en andere nabije nabestaanden zoals de ouders van de overledene. Wie mag wat beslissen, wie regelt wat? Het gaat dan niet eens alleen om de beslissingsbevoegdheid, maar ook om “gezien worden”. Het is verstandig hier een specialist bij te betrekken, niet alleen bij de afwikkeling van de nalatenschap, maar ook al in een eerder stadium: voor het opmaken van uw testament en andere belangrijke regelingen. In zo’n situatie spelen zoveel belangen, angsten en loyaliteitsconflicten, dat het traject heel zorgvuldig en deskundig begeleid moet worden om de verhoudingen en relaties goed te houden.
Tip voor de hertrouwde ouder:
Als erflater heeft u een belangrijke taak, omdat u de ‘spin in het web” bent. Zorg er daarom voor dat duidelijk is of u begraven of gecremeerd wilt worden, wel of geen bloemen wilt en wie er in de rouwadvertentie vermeld worden. Licht dat ook toe en houd daarin rekening met alle betrokkenen. U kunt dit in uw testament vastleggen, maar het is daarnaast natuurlijk van groot praktisch belang dat alle betrokkenen weten wat uw wensen zijn, ook als sprake is van een plotseling overlijden. Hoe moeilijk ook, tijdig bespreken is van essentieel belang, hoe lastig het ook kan zijn.
Heeft u kinderen en een nieuwe partner, dan komen de nieuwe partner en de andere ouder van de kinderen (uw ex) met elkaar in overleg of op zijn minst in contact over de afwikkeling van uw nalatenschap, mocht u komen te overlijden terwijl uw kinderen nog minderjarig zijn. Kan dat, is dat wenselijk, of is het verstandig om een ander executeur te laten zijn? Een onafhankelijke derde of een betrokken capabel familielid? Als u hierin een beetje over uw graf heen regeert, geeft dat de nabestaanden hopelijk duidelijkheid in een heel moeilijke en verwarrende periode.
Meer vragen? Advies?
Als u een voogd of bewindvoerder wilt aanwijzen in uw testament, of advies wilt over de mogelijkheden en beperkingen in uw situatie, dan kunt u bij een notaris terecht.
Mogelijk heeft u ondersteuning nodig van een erfrecht-advocaat bij het vragen van toestemming aan de kantonrechter. Dat hangt af van het onderwerp waarvoor toestemming nodig is en de precieze situatie.
Nederlands Openluchtmuseum
Het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem vangt de geschiedenis van ons alledaagse leven.