‘Zorg dat wie nu geboren wordt zicht op een toekomst heeft’
“Waar begint dit verhaal, en waar eindigt het? Op dat laatste heb ik nog geen antwoord, over het begin kan ik wel wat vertellen. Mijn oom en tante waren gelukkig getrouwd en ongewenst kinderloos gebleven. Het uitblijven van kinderen leidde ertoe dat ze allebei hard werkten in “de zaak”. Die zaak, dat was een stoffenwinkel waar mijn tante al werkte voordat ze mijn oom trouwde. Toen de toenmalige eigenaar ermee wilden stoppen, kochten mijn oom en tante de winkel en voorraad. Zo werd het een man/vrouw-bedrijf, waarin mijn oom de zakelijke kant deed, en mijn tante in de winkel stond en de inkoop deed. Met succes, want in 1972 openden ze zelfs een tweede winkel in een naburig dorp.“
Fase 1: Verbazing
In het najaar van 2021 overlijdt mijn oom, mijn tante is drie jaar daarvoor overleden. Vlak voor zijn dood vraagt mijn oom “of ik wat zaken wil regelen”. Hij woont dan nog in hun gezamenlijke huis en dat moet dan ontruimd en verkocht worden. Ook de begrafenis moet geregeld worden, “maar daar is een polis voor”, aldus oom Herman. En ook “dat er nog genoeg overblijft en dat de notaris alles weet”. Tot zover de instructies. Twee weken na het overlijden worden mijn zus en ik uitgenodigd door de notaris die als executeur is aangewezen door mijn oom. Wij blijken de enige twee erfgenamen te zijn van de nalatenschap van oom Herman en tante Gerda. Hij heeft alles aan de kinderen van zijn zus – onze moeder – nagelaten!
Fase 2: Verbijstering
We moeten beslissen of we de erfenis aanvaarden, beneficiair accepteren (onder voorbehoud van boedelbeschrijving) of verwerpen. De laatste twee doe je vooral als er mogelijk schulden zijn en de notaris vertelt dat het wel snor zit met de nalatenschap. Aanvaarden dus en afwikkelen maar, denken mijn zus en ik dan nog. Oom Herman blijkt een spaarzaam type te zijn geweest, met een banksaldo van bijna 200.000 euro. Plus een volledig afgelost huis. Dankbaar voor zoveel gulheid uiten mijn zus en ik onze verbazing en blijdschap. Maar er is meer, zegt de notaris na twee minuten blijheid. Oom Herman blijkt “de zaak” nooit te hebben opgedoekt. In de winkelpanden kwamen andere bedrijven. Mijn oom heeft die panden al die jaren verhuurd, tegen flinke huurprijzen. Vorig jaar heeft hij de beide panden verkocht aan een vastgoedpartij. Wat resulteert in een batig saldo op de rekening van de BV van maar liefst 1,8 miljoen.
Fase 3: Vreugde
Mijn zus en ik moeten na dit nieuws heel nodig uit eten met onze partners om dit te bespreken, door te laten dringen, en ja, ook te vieren. Want hoewel de fiscus waarschijnlijk een aardig deel zal opeisen, is dit toch een groot vermogen dat we erven. Daar moet op geklonken worden! Eenmaal bijgekomen van het nieuws overleg ik met mijn eigen boekhouder over wat ik moet doen. Die legt me uit dat ik – naast de privébezittingen van mijn oom – niet het geld van de BV heb geërfd, maar de hele BV, met alle rechten en plichten die daarbij horen. Mijn zus en ik zijn nu allebei 50% aandeelhouder. Oké…. En wat is dan de volgende stap?
Fase 4: Wachten
Als eerste wordt de privé-bankrekening van oom Herman geblokkeerd, maar niet zijn zakelijke rekening “want het bedrijf draait gewoon door”, zoals iemand van de Kamer van Koophandel mij uitlegt. Het eerste wat we moeten doen als aandeelhouders is een nieuwe bestuurder benoemen. Ik spreek met mijn zus af dat ik dat voorlopig op me neem, om de lopende zaken (welke?) te behartigen. Maar dat gaat zomaar niet. Eerst moet er een verklaring van erfrecht komen van de notaris. Die moet eerst uitzoeken of er toch geen andere erfgenamen zijn. Even spookt een wild scenario door mijn hoofd: heeft oom Herman misschien ergens vijf buitenechtelijke kinderen verwekt, die wij (nog) niet kennen? Maar nee, hij was al net zo degelijk als ik dacht, zo blijkt als het onderzoek acht weken later is afgerond.
Fase 5: Regelen
Als de verklaring van erfrecht er is, kan ik de wijziging doorgeven aan de Kamer van Koophandel. Denk ik. Helaas, volgens mijn contactpersoon ontbreekt er een “verklaring van enig aandeelhouderschap” wat wil zeggen dat er hoogstwaarschijnlijk nog een aandeelhouder is … Ik vraag hem in het dossier te kijken of dat zo is, maar daarvoor kan/moet ik eerst zelf een uittreksel aanvragen bij …. de Kamer van Koophandel. Lang verhaal in verkorte versie: er is geen andere aandeelhouder. Bij de oprichting van hun BV waren tante Gerda en oom Herman de enige twee aandeelhouders en hij heeft verzuimd door te geven dat zij is overleden. Na wat geharrewar is de verklaring van erfrecht voldoende om mij aan te melden als tijdelijk bestuurder. En dat is dan weer de basis voor een nieuwe bankpas, toegang tot de rekening en internetbankieren.
Fase 6: Verkennen
En nu dan? De BV is eigenlijk een slapend bedrijf, waar geen noemenswaardige activiteiten meer in plaatsvinden. De mobiele telefoon van mijn oom staat op de zaak (die moet ik nog opzeggen!) en hij blijkt zelf zijn pensioen eruit te halen. Wat nu dus gestopt is. Hij heeft een accountant die zijn zaken regelde en met hem spreken we af. Er zijn meerdere opties, legt hij aan mij en mijn zus uit. De BV kan geliquideerd worden en het overblijvende geld verdeeld worden, minus de afdracht aan de fiscus. Maar de BV kan ook gesplitst worden, zodat mijn zus en ik ieder een eigen bedrijf hebben en zelf kunnen besluiten wat we willen doen. Dat is sowieso slim, want een bedrijf samen met mijn zus lukt nog wel. Maar als zij plots zou overlijden heb ik een bedrijf met mijn zwager en hun kinderen. Dat lijkt me niet echt aanlokkelijk. Als zzp’er heb ik wel oren naar een eigen BV. Misschien kan ik mijn eigen activiteiten daarin onderbrengen en de komende jaren een inkomen uit de BV krijgen, zonder dat de Belastingdienst met het grootste deel van de erfenis aan de haal gaat? De accountant raadt me aan om een afspraak te maken met een fiscalist. Die hebben ze ook op het kantoor waar hij werkt: Kosten: 200 euro per uur… moet ik even over nadenken.
Fase 7: Boerenverstand versus deskundige begeleiding
Ik Google me suf de volgende weken en kom van alles aan de weet. Zinvolle informatie, maar ook dingen die elkaar tegen lijken te spreken. Mijn gedachten en plannen zwalken heen en weer tussen liquideren en voortzetten van de BV in mijn eentje. Mijn zus vraagt of ik haar niet kan uitkopen. Nee, natuurlijk niet, daar is heel veel geld voor nodig. En dat heb ik niet zolang het nog in de BV zit. Een bevriend advocaat suggereert dat ik dan wel een lening bij de BV kan doen, om mijn zus uit te kopen. Maar hoe zit het dan met de erfbelasting? Betaalt zij die dan zelf, of moet het bedrijf die afdragen? En hoeveel dan? Het zijn dit soort zaken die me weliswaar geen slapeloze nachten bezorgen, maar wel bezighouden. Na drie maanden zoeken en peinzen hak ik de knoop door: dit is te ingewikkeld, hier heb ik hulp bij nodig.
Dit adviseert de notaris
Lees verderWe vroegen mr. André Russchen van Elan Notarissen in Nunspeet, specialist in ondernemingsrecht en estate planning om met ons mee te denken over deze casus. Dit zijn die tips en aandachtspunten die hij meegeeft.
1 | Als u een onderneming (of aandelen in een B.V.) erft, dan moet u hierover erfbelasting betalen. Hoeveel? Dat zal afhangen van de waarde van de aandelen / onderneming. Soms krijgt u een vrijstelling. Dit kan spelen als u een onderneming van uw ouders erft en de bedrijfsopvolgingsregeling van toepassing is. Het bedrijf moet een actieve, lopende onderneming zijn. Als het alleen gaat om beleggingen valt dat niet onder deze regeling. Verder moet de vorige eigenaar minstens 5 jaar eigenaar zijn geweest van het bedrijf. Is de eigenaar overleden? Dan is dit 1 jaar. De onderneming mag niet stoppen vlak na de overname. U moet minstens 5 jaar doorgaan met de activiteiten van het bedrijf. Hebt u aandelen in een bedrijf gekregen? Dan moet u minstens 5 jaar eigenaar blijven van die aandelen.
2 | Bij het erven van aandelen in een B.V. komt er vaak (nog) een onaangename verrassing om de hoek kijken. Op het moment dat een directeur grootaandeelhouder (DGA), in dit geval oom, overlijdt, wordt de DGA voor de fiscus geacht de aandelen (fictief) te hebben vervreemd. Er moet op dat moment worden afgerekend over de waarde van de aandelen min de verkrijgingsprijs. Deze aanmerkelijkbelangheffing (inkomstenbelasting in box 2) kent op dit moment een tarief van 26,9%. Er geldt een uitzondering voor zover de BV een materiële onderneming drijft. Het gedeelte van de belasting dat toegerekend kan worden aan het ondernemingsvermogen hoeft niet meteen te worden betaald. Dat deel van de belastingclaim mogen de erfgenamen naar de toekomst doorschuiven. Maar voor zover sprake is van beleggingsvermogen incasseert de fiscus wél direct inkomstenbelasting in box 2. In dit geval is er sprake van uitsluitend een onderneming met liquiditeiten, zodat doorschuiving niet mogelijk is. Afrekenen gebeurt overigens ook als de BV wordt opgeheven/geliquideerd of de aandelen verkocht worden.
3 | Veel administratief gedoe kan voorkomen worden als de erfgenamen – indien mogelijk – al voor het overlijden van de erflater een positie krijgen bij de onderneming. In dit geval had een van de erfgenamen tot bestuurder of als gevolmachtigde benoemd en ingeschreven kunnen worden. Als dat niet gebeurt moeten de nieuwe aandeelhouders – de erfgenamen dus – gezamenlijk een nieuwe bestuurder benoemen in een vergadering van aandeelhouders. Dat moet ook vastgelegd worden in notulen van de aandeelhoudersvergadering.
4 | Bij het opheffen van een bedrijf is het belangrijk om goed te inventariseren wat er nog speelt. Zijn er bijvoorbeeld nog onbekende eigendommen, verplichtingen of schulden? Pas als dat allemaal helder is, kun je de zaak goed afronden.
5 | Zoals in deze casus goed naar voren komt: ga niet alleen zelf zoeken op internet maar betrek een goede, deskundige adviseur. Een accountant of fiscalist lijkt het meest logisch. Die kunnen je vertellen wat juridisch een goede weg is, met de fiscaal beste opties. De notaris is er om de zaken goed op papier te zetten.
Fase 8: Partner gezocht
Maar wie gaat mij hier goed in adviseren? Wie begrijpt wat ik wil en hoe ik dat slim, verstandig en toch ook netjes kan doen? Ik wil best erfbelasting betalen, maar liefst niet de hoofdprijs. Ik hoef geen brievenbus op de Kaaimaneilanden, maar zou het wel heel tof vinden als er genoeg geld overblijft om minder (of helemaal niet) te werken tot mijn pensioen. Daarover gesproken: dat stelt ook niet veel voor als zzp’er, dus ook na het bereiken van de AOW-leeftijd wil ik nog wel een inkomen hebben uit de nalatenschap. De eerste estate planner die ik spreek wil vooral uitleggen hoe ik van veel geld nog meer kan maken. Dat wil ik niet, ik wil het opsouperen. Ik heb geen nageslacht en mijn zus heeft inmiddels dus ook een eigen vermogen. Zijn verhaal over beleggingsmixen, rendementen, risicoanalyses en andere aanverwante zaken, raakt bij mij niet de juiste snaar. Een tweede gesprek met de notaris zet mij weer op het spoor van een fiscalist. Hij geeft me een naam en telefoonnummer. Na een uitgebreide kennismaking besluit ik samen
Leerpunten
Lees verderTsja, wat zou je hiervan kunnen leren? Zorg dat je altijd op visite gaat als je een “oom Herman” hebt en vraag hem het hemd van het lijf? Soms is een familierelatie gewoonweg niet zo. Ik had nooit verwacht in zijn testament genoemd te worden, laat staan samen met mijn zus de enige erfgenaam te zijn. Maar ik kan wel een paar praktische handvatten geven voor als je in een vergelijkbare situatie terecht komt:
1 | Bereid je voor op een langdurig traject, dit is niet binnen een paar maanden geregeld.
2 | Praat ter oriëntatie met veel mensen die verstand van zaken hebben. Veel professionals zijn best bereid een uurtje met je mee te denken. En dat kan weer de basis zijn om verder met zo iemand op te trekken (of juist niet).
3 | Denk goed na over je eigen wensen en plannen. Hoe zie je de komende jaren voor je, hoe wil je het geld inzetten? Praat daarover met mensen om je heen.
4 | Liquideer of splits de BV, zodat elke erfgenaam kan doen wat hij het beste en fijnste vindt. Bedenk dat je misschien best met je zus en broer door de deur kunt, maar als er iets met hen gebeurt heb je ineens met andere aandeelhouders te maken. Familierelaties kunnen daardoor onder onnodige druk komen te staan.
5 | Klamp je niet te veel vast aan internet. Je komt terecht in een oneindige informatiestroom waardoor het je soms nog meer gaat duizelen dan dat het je verder helpt. Oriënteren is goed, maar hét antwoord voor jouw situatie ga je niet vinden zonder deskundige hulp.
6 | Zoek een fijne adviseur. Natuurlijk ook een goede adviseur, maar een klik is voor mij minstens zo belangrijk gebleken. De beste of duurste adviseur die je via vrienden krijgt aangereikt is niet altijd de prettigste die zich het best in jouw situatie kan verplaatsen. Ga daarbij vooral op je intuïtie af: voelt het goed, voel je je begrepen?
7 | Last but not least: Wees blij! Het brengt heel wat regelwerk en soms frustraties met zich mee, maar het was de mooie bedoeling van de erflater dat je er straks plezier van hebt. Houd dat voor ogen, verbaas je, verwonder je en kijk vooruit!
