Onze specialisten
Weet u al welk type specialist u nodig heeft? Vind ze gemakkelijk via ons overzicht.
Wat is de ‘overlegpraktijk’ bij nalatenschappen?
Leestijd: 5 minuten
Kort samengevat:
- De overlegpraktijk (collaborative practice) is een methode om zonder rechter geschillen op te lossen
- Een team van professionals begeleidt de erfgenamen (en andere belanghebbenden) om samen een oplossing te vinden
- Het team bestaat meestal uit partij-begeleiders (staan aan de kant van één partij) en een coach en een financieel/fiscaal specialist die neutraal zijn
- De methode is vooral geschikt bij complexere conflicten: ingewikkelde situatie of oplossing, hoog wantrouwen, meerdere partijen met uiteenlopende belangen of grote belangen.
- In zulke situaties is deze methode vaak goedkoper dan bijvoorbeeld procederen, omdat de specialisten er allemaal op gericht zijn samen een oplossing te vinden.
- Het team is multi-disciplinair en wordt op maat samengesteld: afhankelijk van de situatie
Complexe problemen bij nalatenschappen
Nalatenschappen. Ze zijn er in alle soorten en maten.
Sommige zijn eenvoudig en worden binnen de familie bijzonder prettig voor iedereen afgehandeld. Andere vergen wat meer aandacht en energie, maar zijn met hulp van de notaris, de executeur of een goede vriend wel op te lossen.
Is de erfenis éénmaal in een ingewikkeld of zelfs explosief proces verzeild geraakt, dan is ook een executeur, de boedelnotaris of de accountant niet meer bij machte om de ruzies te sussen, de werkelijke problematiek en onlust naar boven te krijgen en daarvoor passende oplossingen te bieden. In de afwikkeling van een erfenis ontstaat daarom vaak een impasse die zich lastig laat oplossen. De uitkomst is voor de meerderheid van de betrokkenen (zeer) teleurstellend. Er worden uiteindelijk onomkeerbare beslissingen genomen, te vaak gebaseerd op verkeerde gronden.
Meer methoden buiten de rechter
De ‘Collaborative methode’Uit verschillende onderzoeken en ontwikkelingen blijkt dat geschiloplossingen via de rechter meer zullen worden gecombineerd met, of vervangen door, andere methoden van oplossen van conflicten. Veel van deze methoden hebben de signatuur van mediation, maar wijken daar ook van af. Soms op belangrijke onderdelen. Steeds vaker zullen methoden van geschillenbeslechting specifiek worden toegesneden op het betreffende nalatenschapsconflict.
De ‘Collaborative methode’ heeft op basis van de analyse van het conflict en het onderzoek naar de meest geëigende oplossingsmethode een belangrijke plaats in dat spectrum van oplossingen buiten de rechter. We leggen hieronder meer uit over deze methode, die ook bekend is als de ‘Overlegpraktijk’.
Met een team beter beslissen
Hoe kom je dan toch tot oplossingen bij zulke complexe problemen bij de afwikkeling van een nalatenschap? De overleg-methode kan hierbij een goede uitkomst zijn. Het belangrijkste verschil met mediation ligt in de team-aanpak.
Het is van belang dat de mediator snel tot een juiste conflictanalyse komt: waar draait het precies om, wat voor informatie is nodig, welke type oplossingen zijn mogelijk? Hoe meer inhoudelijke kennis en ervaring, hoe beter een mediator deze inschatting kan maken. Het vraagt het vermogen om vanuit een brede blik, met meerdere perspectieven, naar de situatie te kijken. Dat vraagt in complexere situaties wel erg veel van een mediator. In een multidisciplinair (Collaborative) team is aanzienlijk meer kennis en ervaring op het conflict terrein aanwezig. Je zou kunnen stellen dat een team eigenlijk altijd een beter geïnformeerde beslissing neemt.
Wat is Collaborative Practice?
Bij deze overlegmethode begeleidt een team van professionals de erfgenamen (en eventuele andere belanghebbenden in het conflict) bij het gezamenlijk vinden van oplossingen.
In een standaard ‘Nalatenschapscollaborative’ wordt het team gevormd door:
- de partijbegeleiders: deze erfrecht-professionals staan aan de kant van één partij. Zij adviseren de betreffende partij en onderhandelen vanuit hun perspectief.
- een coach: een onpartijdige mediator met focus op de emotionele kant
- een financieel deskundige: een onpartijdige financiële/fiscale professional.
Het team tekent er met de deelnemers voor om samen de beste oplossing voor alle deelnemers te bereiken. Alle teamleden trekken zich terug als het doel niet wordt bereikt (de diskwalificatieclausule). Daardoor hebben de klanten de absolute zekerheid dat het team zich uitsluitend en volledig richt op het zo snel mogelijk bereiken van de beste oplossing voor alle deelnemers. Zonder achterdeur van een gerechtelijke procedure: de afspraak is om niet te gaan procederen.
De focus van het team, de multidisciplinaire samenwerking en de vertrouwde omgeving waarvoor alle teamleden zich maximaal inzetten – alles is erop gericht zo snel mogelijk een zo goed mogelijk resultaat te bereiken.
De methode van Collaborative Practice is in 1990 in de VS ontwikkeld. Op dit moment maken duizenden advocaten, coaches en financiële professionals over de hele wereld gebruik van deze methode. In Nederland wordt op dit moment de Collaborative methode vooral in het familierecht gebruikt bij echtscheidingen en nalatenschappen.
De Collaborative methode bij erfenissen
De overleg-methode kan bij conflicten over erfenissen een belangrijke rol spelen. Juist daar waar de situatie of de oplossing complex is, of het wantrouwen hoog, er meerdere partijen zijn met uiteenlopende belangen of waar de belangen groot zijn, kan een Collaborative een uitstekende oplossing bieden. Deze route blijkt in zulke gevallen vaak ook nog eens de goedkoopste. Wat kenmerkt nu de overlegpraktijk bij nalatenschappen?
Kenmerk nalatenschapsconflict
Een kenmerk van conflicten over erfenissen is dat daar eigenlijk altijd drie aspecten bij betrokken zijn: emotionele, juridische en financiële/fiscale. Voor goede oplossingen is het dus belangrijk dat aan deze drie aspecten de noodzakelijke aandacht wordt besteed.
In een Nalatenschaps-collaborative worden deze drie aspecten zoveel mogelijk direct aan (de onderhandelings-) tafel behandeld. Met deze deskundigheid bij de teamleden kunnen alle oplossingsrichtingen ook direct aan tafel besproken worden en wordt naast een aanzienlijke tijdwinst en efficiencyslag, zoveel mogelijk de ‘battle of the experts’ voorkomen. Alle teamleden werken in het belang van alle deelnemers zodat snel aan slimme oplossingen kan worden gebouwd. Op deze manier is steeds ook voldoende mediationvaardigheid aan tafel.
Meer partijen
Kenmerk van nalatenschapsconflicten is ook dat er meerdere partijen kunnen zijn, waarbij binnen iedere partij ook meerdere personen onderdak kunnen krijgen. Erfgenamen kunnen bijvoorbeeld gegroepeerd zijn naar gemeenschappelijke onderlinge belangen ten opzichte van de verschillende belangen of zienswijzen van de andere partijen. Een paar voorbeelden: kinderen van de overledene gezamenlijk als partij en de stiefouder als andere partij. Of de langstlevende echtgenoot, de twee kinderen die de onderneming voortzetten en de andere kinderen als drie groepen.
Een Nalatenschaps-collaborative kan dus worden uitgebreid tot meer dan twee partijen (en een partij kan dus bestaan uit meerdere personen), met per partij een eigen partijbegeleider. Daarnaast kan desgewenst een neutrale as worden geformeerd, bijvoorbeeld van een coach en een financieel deskundige. In de praktijk worden ook andere teamsamenstellingen gebruikt.
Conflictanalyse en team-samenstelling
Snel tot een juiste conflictdiagnose komen en het juiste team samenstellen. Dat is onder meer belangrijk voor het noodzakelijke gezag en het vertrouwen dat partijen stellen in het proces en daarmee voor een goede uitkomst. De resulterende teamsamenstelling is altijd afgestemd op de situatie en in verhouding tot de (financiële) belangen.
Bewaken teamdynamiek in het Collaborative team
Voorwaarde bij het samenstellen van een team is wel dat er voldoende kennis en vaardigheden van het Collaborative proces en -werkwijze, alsmede voldoende mediation vaardigheden aan tafel aanwezig zijn. De houding en opstelling van de teamleden en het teamproces moet ook worden bewaakt en waar nodig besproken en bijgestuurd. In een co-mediation bij een nalatenschapsconflict bijvoorbeeld zouden in de neutrale as één of twee Collaborative nalatenschapsmediators kunnen worden opgenomen.
Nalatenschaps-collaborative team
Wie doet wat in het team?
Een Collaborative team bestaat zoals gezegd uit deskundige vertrouwenspersonen die de deelnemers begeleiden: de partij-begeleiders.
Daarnaast is er een coach die de regie voert en ervoor zorgt dat er evenwicht blijft in de besprekingen en dat emoties met gepaste aandacht en deskundigheid worden behandeld, en die de agenda opstelt en bewaakt. Waar nodig bewaakt de coach de gedragsaspecten en rollen van deelnemers en teamleden. De coach begeleidt de deelnemers als psycholoog of als nalatenschapsmediator.
Financiële deskundigen zorgen ervoor dat alle deelnemers worden bijgepraat over soms lastige financieel/fiscale onderwerpen, bestuderen en beoordelen financiële voorstellen die ter tafel komen, stellen scenario-analyses op en helpen deelnemers met een onafhankelijke en neutrale, deskundige opinie over de gevolgen van die voorstellen voor de verschillende partijen.
In Nederland zijn alle leden van de VvCP (de Vereniging van Collaborative Professionals) uitgebreid getraind in samenwerking in teamverband. Deze professionals zijn allemaal zeer goed opgeleide en ervaren erfrecht advocaten, financiële specialisten en psychologisch geschoolde coaches. De in deze website opgenomen VvCP leden hebben allemaal uitgebreide kennis en ervaring op erfrechtelijk terrein.
Ook niet-VvCP-leden kunnen in korte tijd worden voorbereid op een rol als partij begeleider. Hoewel dat soms wel consequenties heeft voor de samenstelling van het team. Een partij kan dus zijn of haar vertrouwde adviseur aan de zijde houden die hem/haar met raad en daad terzijde blijft staan.
Wel tekent ook deze adviseur voor geheimhouding, een transparant proces en een open oog voor de belangen van alle partijen. Immers alleen door aandacht te hebben voor de wensen en verlangens van alle deelnemers in een transparant en vertrouwd proces kan de beste oplossing voor iedereen worden bereikt.
Erfenis met internationale aspecten
In diverse landen is inmiddels een vorm van Collaborative Law ingevoerd, juist ook omdat men tot het inzicht is gekomen dat de Collaborative methode vaak, en vooral in de meer complexe conflictsituaties, tot de snelste en beste oplossingen leidt.
Doordat de methode werkt met partijbegeleiders voor alle deelnemers, kunnen juist ook buitenlandse adviseurs aansluiten om als deskundige vertrouwenspersoon in de verschillende betrokken landen op te treden. Ook kunnen buitenlandse financiële of juridische professionals tot het team toetreden. Een Collaborative is bij uitstek de methode om in een gereguleerde onderhandeling te treden met partijen en deskundigen uit meerdere landen. Ook daar zijn uitstekende oplossingen beschikbaar door een slim team te formeren.
Collaborative practice is een methode die in nagenoeg alle landen ter wereld gebruikt wordt. The International Academy of Collaborative Professionals (IACP) is wereldwijd aanwezig met duizenden universitair geschoolde advocaten, financials en coaches.
Samenvatting
Oplossing van problemen en conflicten rond erfenissen hebben behoefte aan snelheid, stevige regie en een bedrijfsmatige en integrale aanpak van conflicten door ervaren en inhoudelijk deskundige mediators, in een methode waarbij een – op maat samengesteld – multidisciplinair team wordt ingezet met maar één doel: zo snel mogelijk de beste oplossing realiseren voor alle betrokkenen, waarbij respect voor iedereen zoveel mogelijk behouden blijft.
Een brede blik vanuit meerdere perspectieven kan zeer behulpzaam zijn bij een juiste conflictanalyse en -behandeling en voor het opstellen van het juiste team. De Collaborative methode geeft daartoe prima oplossingen.
Meer vragen? Advies?
Als u wilt weten over de collaborative methode geschikt is voor een nalatenschapsconflict waar u bij betrokken bent, bijvoorbeeld als erfgenaam, executeur, adviseur of andere belanghebbende, neemt u dan contact op met een van de overleg-professionals die aan ons verbonden zijn. U kunt hen vinden onder het kopje specialisten.
Gebruik onze keuzehulp
Beantwoord een aantal vragen om er achter te komen welke specialist u nodig hebt in uw traject.
Dit duurt ongeveer 3 minuten.
Auteur Marije de Rooij-Stevenhaagen
Marije de Rooij is familie-adviseur en mediator. Als mediator richt zij zich op uiteenlopende familiezaken, waaronder kwesties rond nalatenschappen en familiebedrijven. Ook begeleidt zij gesprekken tussen familieleden die voor een ingewikkelde juridische of zakelijke kwestie staan en juist een conflict willen voorkomen.
Meer informatie over Mediation:
Mediation artikelen
Het Familiediner: “Een ex-moeder bestaat niet”
Al 25 jaar probeert het programma Het Familiediner familieruzies op te lossen — soms met succes, soms niet. Maar wat [...]
De Telegraaf: de wrange nalatenschap van de dood
Erfenissen in samengestelde gezinnen leiden vaak tot conflicten. Nalatenschapsmediation kan helpen om ruzies te voorkomen [...]
Spraakmakers, NPO Radio 1: testamenten steeds complexer
Testamenten worden steeds complexer door veranderende familiebanden en digitale nalatenschappen. Lucienne van der Geld legt [...]