Wat is nalatenschapsmediation?

Wat is meditation?
Waarom een nalatenschapmediator?
Na en vóór overlijden
Steeds vaker meditation
Meer vragen?

Mediation is een methode van bemiddeling in een conflict of een geschil buiten de rechter om. Een neutrale deskundige – de mediator – begeleidt de partijen om tot een oplossing te komen.

De mediator werkt in fases. Eerst onderzoekt hij samen met de partijen wat de kwesties zijn die opgelost moeten worden en wat daarbij belangrijk is voor ieder van de partijen. Vervolgens begeleidt de mediator de onderhandelingen tussen de partijen, zodat zij tot oplossingen komen die voor alle partijen goed is, ook op langere termijn. De oplossingen worden ten slotte vastgelegd in een vaststellingsovereenkomst.

Kenmerken van mediation zijn de vertrouwelijkheid en de vrijwilligheid. Dat wil zeggen: deelnemers aan mediation zijn bereid in overleg te gaan om tot een oplossing te komen voor hun conflict. En wat zij tijdens de mediation bespreken, is vertrouwelijk. Nieuwe informatie kan later in een eventuele rechtszaak niet gebruikt worden. Hierdoor ontstaat er meer ruimte om naar oplossingen te zoeken.

De deelnemers aan de mediation kiezen zelf de oplossing. Niet de rechter, niet de mediator, maar de partijen bepalen. De bijeenkomsten zijn informeel van sfeer en het enige dat de partijen bindt, is wat uiteindelijk in de vaststellingsovereenkomst wordt opgeschreven en ondertekend.

De professionele mediator is hiervoor opgeleid, volgt bijscholing en heeft een juridische zorgplicht. Hij of zij is onpartijdig en de aanpak is gericht op de toekomst. Mediationbijeenkomsten zijn informeel van sfeer.

De combinatie van deze basisbeginselen achter mediation bevordert dat de deelnemers zich veilig voelen en uiteindelijk samen uit hun geschil komen.

Vaak kiezen mensen voor mediation omdat het een relatief snel proces is, of vanwege de vertrouwelijkheid, de meestal lagere kosten en om de relatie onderling te verbeteren in plaats van deze slechter te maken. Ook kunnen in mediation betere oplossingen naar voren komen dan

U gaat bij mediation nooit van tafel met een oplossing die u zelf niet wilt.

Conflicten rond overlijden van dierbaren kunnen erg complex zijn. Het overlijden of het naderen daarvan zet de verhoudingen in de familie op hun kop. Verdriet, rouw, andere rolverdelingen. En dan alles wat geregeld moet worden: de uitvaart, de afwikkeling van de nalatenschap en andere praktische, financiële en juridische zaken.

Dit kan mensen dichter bij elkaar brengen, maar kan ook leiden tot spanningen.  Kwesties uit het verleden kunnen weer opkomen en leiden tot ruzie. Degene die bijvoorbeeld veel voor moeder gezorgd heeft, voelt zich niet gewaardeerd, terwijl degene die verder weg woonde zich niet gezien voelt. Ruzie kan dan ontstaan om het kleinste theekopje, dat een emotionele waarde voor beiden heeft.

Soms loopt de spanning zo hoog op, dat de familieleden of andere erfgenamen er zelf niet meer uitkomen. Een nalatenschapsmediator kan dan uitkomst bieden. Een nalatenschapsmediator is een mediator die gespecialiseerd in het erfrecht en in familierelaties. Hij of zij richt zich specifiek op kwesties die spelen rond overlijden en heeft ervaring in wat mediation rond nalatenschappen bijzonder maakt: de combinatie van familiedynamiek, rouw, financiën, afwikkeling van de nalatenschap en het recht.

Hij is niet alleen deskundig waar het conflictdiagnose betreft, maar beheerst ook het erfrecht en past in zijn begeleiding verder psychologische en communicatieve kennis, inzichten en vaardigheden toe. De menselijke kant staat hierbij voorop.

• post-nalatenschapsmediation gaat meestal over situaties ná een overlijden, meestal om een bestaand conflict op te lossen
• pre-nalatenschapsmediation gaat vaak over situaties vóór een overlijden, om te voorkomen dat er een conflict ontstaat rond het overlijden

Nalatenschapsmediation is te verdelen in twee verschillende varianten:

• post-nalatenschapsmediation: in situaties ná een overlijden
• pre-nalatenschapsmediation: in situaties vóór een overlijden

De variant waar mensen meestal meteen aan denken bij het woord nalatenschapsmediation gaat over conflicten in erfenissen die in afwikkeling zijn, na overlijden dus. Hierover komen inderdaad de meeste conflicten voor. Post-nalatenschapsmediation betreft dus ook vaak het vinden van oplossingen voor een conflict rond de erfenis.

Pre-nalatenschapsmediation is juist vaker bedoeld om conflicten te voorkómen. Conflictpreventie, met andere woorden. Onder begeleiding van een mediator in gesprek gaan over moeilijke situaties die kunnen ontstaan rond of na het overlijden, vaak van een van de ouders. Samen afspraken maken over wat er nu of straks moet gebeuren, om te zorgen dat er geen ruzie ontstaat.

In de jaren ’90 was mediation bij echtscheidingen nog bijzonder. Intussen is het de norm geworden: bij het overgrote deel van de scheidingen gaan de partners naar een mediator. Bij nalatenschappen is dit nog in opkomst. Er zijn steeds meer procedures bij de rechter over nalatenschappen. Deze gaan vaak over de uitleg van een testament of over de afwikkeling van een nalatenschap.

De oorzaak voor de toename van conflicten hierover ligt in maatschappelijke ontwikkelingen als:

• grotere erfenissen (de ouderen die nu overlijden hebben een groter vermogen opgebouwd)
• lossere familiebanden
• een toename van samengestelde gezinnen
• een mondigere samenleving
• gecompliceerdere testamenten

Hoewel nalatenschapsmediation nog niet erg bekend is, is het – net als bij scheidingen – meestal een betere manier om uit een conflict te komen dan een gang naar de rechter. Niet alleen gaat het vaak sneller en zijn de kosten lager, ook kan mediation voorkomen dat de familie uit elkaar valt of hen zelfs dichter bij elkaar brengen.

In de andere artikelen kunt u meer lezen over voorbeelden waar nalatenschapsmediation uitkomst kan bieden. Ook kunt u contact opnemen met een van de nalatenschapsmediators die aan ons verbonden is. U vindt hen en andere specialisten op de specialisten pagina.

Wanneer nalatenschapsmediation?
Twee voorbeelden uit de praktijk
Wat is de ‘overlegpraktijk’ bij nalatenschappen?